“Dit boek laat zien hoe je de Boeddha in jezelf kunt herkennen”, zegt de Goudse zenleraar en schrijver Cuong Lu, auteur van ‘Boeddha in de bajes’, over zijn favoriete boek ‘In de voetsporen van de Boeddha’, een deels geïmproviseerde, deels op feiten gebaseerde biografie van de historische Boeddha door de Vietnamese boeddhistisch leraar Thich Nhat Hanh, die afgelopen zaterdag op 95-jarige leeftijd overleed.
Door Cees Veltman
“Thich Nhat Hanh portretteert Boeddha niet als een godheid, maar als een mens die veel obstakels moet overwinnen om zichzelf te vinden. Hij heeft alle magische krachten die mensen aan Boeddha hebben toegevoegd, eruit gehaald. Als je Boeddha niet kunt zien als een menselijk wezen, maak je het jezelf lastig om dicht bij hem te komen. Dat doet mij denken aan wat Jezus heeft gedaan. Hij heeft God veel menselijker gemaakt dan in die tijd werd aangenomen. Hij sprak over zijn vader. De relatie vader-zoon is een menselijke relatie. Dat heeft Jezus ontdekt, heel mooi en bijzonder. Tegen zijn leerlingen zei hij: kijk naar jullie zelf, dan zie je mij.
Wij hebben Jezus goddelijk gemaakt, maar Jezus heeft God menselijk gemaakt. Wij kijken naar boven als we aan Jezus denken, maar Jezus heeft God naar beneden, naar ons toe gehaald. Als een vader. Boeddha was een mens en wij hebben van hem een God gemaakt met magische krachten. Ik geloof wel in magische krachten hoor. Het leven is er vol van. Dat wij als mensen elkaar kunnen begrijpen, dat we dezelfde taal spreken, is al een wonder.
Vertrouwen
Het boek van Thich Nhat Hanh is vernieuwend en uitdagend. Hij ontkent religie niet, maar hij wil je op een menselijke wijze laten geloven. Hij wil ons het vertrouwen geven om verbinding met andere mensen te zoeken.
Het boeddhisme is, in het algemeen gesproken, vervreemd van Boeddha, we kennen Boeddha niet meer. Het boek laat zien hoe je de Boeddha in jezelf kunt herkennen. Dat is bijzonder. Dat idee kan alleen van een verlicht, ontwaakt mens komen. Thich Nhat Hanh begon als een boeddhistisch gelovige, maar heeft begrepen dat het om het aandachtige leven van de mens gaat. Hij beschrijft het leven van Boeddha vanaf diens geboorte aan de hand van de soetra, de heilige boeddhistische teksten, zoals Jezus het Oude Testament heeft gelezen.
Midden in de Vietnamoorlog, met veel haat en frustratie, zei Thich Nhat Hanh dat we mensen niet moeten haten, maar met hen kunnen leven. Hij zei ook: de Boeddha is iemand die zichzelf gevonden heeft. Hij wijst een weg om jezelf te kunnen vinden. Een ander woord voor vrede is: jezelf vinden. Hij ontdekte mindfulness en wees erop hoe belangrijk het is dat we elkaar vertrouwen omdat we allemaal mens zijn. We kunnen verschillende politieke standpunten hebben, maar we zijn mensen. Dat zagen de mensen tijdens de oorlog niet. Dat was nieuw.
Thich Nhat Hanh kreeg, door zich te verdiepen in het leven van Boeddha, voor het eerst het gevoel dat hij hem kon begrijpen. Hij eindigt zijn boek met een prachtig verhaal over een man die de Boeddha werd, toen hij ontdekte hoe wonderlijk het leven is, hoe mooi mensen zijn en hoe we van het leven kunnen genieten ook al zijn we heel verschillend van elkaar.
Opstandig
Dat neemt niet weg dat Thich Nhat Hanh wel in opstand kwam tijdens de Vietnamoorlog. Hij klaagde het Westen aan: waar zijn jullie mee bezig als je bommen gooit op onschuldige mensen? Als je bossen ontbladert en vruchtbare grond waar mensen van moeten leven, vergiftigt? Dit willen wij niet. In plaats van westerse beschaving en vrijheid zagen we moord, haat, misverstanden, arrogantie en verkrachting. Hij was zo opstandig dat hij niet meer in Zuid-Vietnam werd toegelaten, onder druk van de Amerikanen. Het is een van ergste straffen die je kunt krijgen: niet meer in je eigen land mogen wonen. Alsof je je armen en benen kwijt bent. Hij is destijds uitgeweken naar Frankrijk en heeft daar lesgegeven, ook aan mij toen ik 18 was. Een non wees mij op zijn boek. Toen ik begon met lezen, kon ik niet meer stoppen. Ik wilde net zo vredig worden als hij en werd in 1993 monnik bij hem.
Het boek was precies wat ik zocht. Ik voelde me verdwaald, geboren tijdens de oorlog. Ik was als kind uit op vechten, ik vertrouwde niemand. Ik vluchtte naar Nederland en vond dat de kinderen er hier gezond uitzagen, niet zo klein en mager als ik. Een van hen zei tegen mij: wij zijn vrienden, we hoeven niet te vechten. Dat had ik nog nooit gehoord. Ik wist niet wat dat betekende. Het was een eyeopener voor mij. Wat betekent vriendschap? Ik moet toch overleven, ik moet toch beter mijn best doen, hogere cijfers halen?
Thich Nhat Hanh woonde de laatste jaren weer in Vietnam, waar hij onlangs op 95-jarige leeftijd overleed. Time Magazine koos hem in 2004 tot een van de zestig helden die Azië in de laatste zestig jaar het meest veranderd hebben. Hij is ook voorgedragen voor de Nobelprijs voor de Vrede. Martin Luther King zei toen dat niemand die prijs meer verdiende, dan Thich Nhat Hanh.”
[box type="shadow"]
Monnik, schrijver en vredesactivist Thich Nhat Hanh overleed afgelopen zaterdag, 22 januari 2022, op 95-jarige leeftijd in zijn geboorteland Vietnam. Thich Nhat Hanh geldt wereldwijd als een van de meest invloedrijke boeddhisten. Naast de Amerikaan Jon Kabat-Zinn introduceerde hij mindfulness in het Westen. Hij schreef meer dan honderd boeken over onder meer meditatie, waarvan vele ook in het Nederlands zijn vertaald.
[/box]
Thich Nhat Hanh, In de voetsporen van de Boeddha, een inwijding in het boeddhisme in al zijn menselijkheid’, Altamira, 520 blz., € 37,21, e-book € 7,99.
Cuong Lu, Boeddha in de bajes, Spectrum, 144 blz., € 16,99.
Trakteer de redactie op een kopje koffie
