Sacraal moment

Eenmaal per week reserveren Mia Leijssen en een vriendin een halfuurtje om samen te focussen. Het is een manier om hartelijk of liefdevol aanwezig te zijn, zonder oordeel of verwachtingen. Het lichaam - de lichamelijk doorvoelde beleving - speelt daarbij een belangrijke rol. “Dit is ons sacraal moment.”

Door: Mia Leijssen

Als gevolg van een knieblessure drie jaar geleden heb ik moeilijkheden om te gaan, staan, lopen. De medische wereld biedt geen soelaas meer voor mijn fysieke beperkingen. Het maakt dat ik mij regelmatig slecht voel: vol van verdriet, kwaadheid, frustratie over het verlies van levenskwaliteit. Tegen beter weten in blijf ik soms zoeken rondom mij om mijn wanhoop te sussen.

Gelukkig is er de wekelijkse afspraak om te focussen samen met een vriendin. In ons online contact beperken we ons tot elk een half uurtje tijd om naar binnen te keren. Deze keer is het mijn beurt om als eerste aandacht aan mezelf te geven. De woorden van mijn compagnon - “dit is ons sacraal moment” - raken mij onmiddellijk. Ik voel: “dit is wat ik nodig heb”. Ik besef hoe moeilijk ik tot dit stilzitten kom wanneer ik alleen ben. Nu voel ik de weldaad van dit sacrale moment; het doorstroomt gans mijn lichaam en voelt opvallend weldadig in mijn benen. Ik ervaar een zalig warme ontspanning in mijn schouders, armen, handen …  Het brengt een doorvoelde ervaring van: “In deze staat van zijn kan ik mijn lijden verdragen”.

Verschuiving

Vervolgens herinner ik mij een droom uit de voorbije periode. In die droom vraagt een vrouw mij herhaaldelijk of ik haar wil begeleiden, maar ik blijf weigeren omdat ik haar problematiek te ernstig vind. Dan staat er een man voor de deur van mijn huis met in zijn armen die zwaar lijdende vrouw. In de droom durf ik mijn voordeur niet te openen. Bij het ontwaken wil ik niet stilstaan bij die droom. Wanneer ik nu tijdens het focussen mijn hart open voor deze droom, valt mij op dat die man in het echte leven voor mij geassocieerd is met sociaal aanzien en macht. Ik ken hem als iemand die overtuigd is van maakbaarheid en gaat voor zijn doelen. Vrouwen beoordeelt hij op sexappeal. Ik herinner mij zijn spotten naar aanleiding van de publicatie van mijn boek Tijd voor de ziel (2007). Het wordt mij plots duidelijk dat hij in de droom iets van mij personaliseert waardoor ik mijn lijden bemoeilijk. Dat doorvoelde inzicht brengt een grote verschuiving. Ik voel mij instant verzachten en hier en nu ‘tijd voor mijn ziel’ in ere herstellen.

Ontvankelijke stilte

In de ontvankelijke stilte waarin ik mij nu bevind, ervaar ik: “zo zitten is goed, ik hoef nergens voor te gaan”. Het doet mij veel deugd om zomaar in deze stilte te zijn. Het contrast met vorige dagen is groot. Nu geniet ik ook van niet te praten. Daarbij bedenk ik dat veel praten mij vaak niet helpt, integendeel. Het is voor mij een valkuil waarin mijn onrust en negatieve gevoelens meer brandstof krijgen. Terwijl ik nu ervaar dat mijn gevoelens tot rust komen in deze stilte.

Na dit half uurtje focussen blijf ik rustig en voldaan, in vrede met wat is, zelfs vreugdevol gedurende meerdere dagen, terwijl er in mijn fysieke conditie niets veranderd is. Het verwondert mij dat zo’n kort sacraal moment van stil zitten zo’n diepgaand langdurend effect heeft.

Laten zijn

De ervaring werkt ook door in de online therapiesessies met mijn cliënten. Zoals gewoonlijk vraag ik bij de start van een gesprek aan de cliënt wat zij opmerkt in haar lichaam. Deze keer antwoordt de cliënt: “onrust in mijn hartstreek”. Wanneer we die onrust beluisteren, voelt ze hoe ze vanuit zelfbescherming anderen steeds wegduwt en contacten verbreekt om pijn te voorkomen. Ik vraag haar nu om haar aandacht in haar hart te brengen en ‘hartelijk’ aanwezig te zijn bij haar gekwetstheid en pijn. Ze legt haar hand op haar hart. Ze ervaart die uitdrukking als steun gevend aan haar gekwetste zelf.

Dit gebaar van haar hand op haar hart doorvoelt ze als zichzelf zachtjes vasthouden, vertrouwen geven, trouw zijn aan haar wezen. Maar ze vreest dat ze in verbinding met anderen opnieuw gekwetst wordt. Dan vraag ik: “wat doet het met je wanneer je Hogere Zelf zich mag ontfermen over je kwetsbare zelf?” Er volgt een stilte waarna ze zegt dat het voelt als “laten zijn … geen gevecht met de buitenwereld en met mezelf leveren.” Ze ontdekt verder dat de verstilling haar nieuwe levensruimte en energie geeft.

Doorvoelde beleving

Het menselijke vermogen om hartelijk of liefdevol aanwezig te zijn, zonder oordeel of verwachtingen, benoem ik soms als het Hogere Zelf; dat wezenlijke aspect van zijn dat niet wegzinkt in pijn en verdriet, dat niet ten prooi valt aan verlammende angst, dat niet opgejaagd wordt door frustratie en kwaadheid, dat zich niet laat leiden door onverzadigbare verlangens. Het actualiseert kwaliteiten die de persoon helpen uitstijgen boven het gewone zelf. Het betreft een zijnswijze waarin alle facetten van de persoonlijkheid bestaansrecht krijgen en menselijke eigenschappen erkend worden als begrijpelijke reacties op situaties. De persoon eigent zich dat alles toe zonder zich ermee te identificeren.

Cruciaal daarbij is de lichamelijk doorvoelde beleving. Je kunt als mens een beroep doen op bijzondere mogelijkheden om je te verhouden tot de onvermijdelijke problemen die eigen zijn aan bestaan; het gaat dan om het buitengewoon menselijke vermogen om zich te kunnen ontfermen over het eigen lijden en dat van anderen. Het menselijk organisme reageert als een gevoelig instrument op elke interactie. Duidelijke fysiek aanwijsbare prikkels komen het makkelijkst in de aandacht. Maar subtielere interacties van niet-materiële aard beïnvloeden de menselijke beleving en de fysiek waarneembare vormen evenzeer. Zo heeft liefdevolle bejegening een onmiskenbare impact op alles wat leeft.

Liefdevolle Hogere Kracht

Het maakt niet zoveel uit welke naam je geeft aan de beleving van liefdevolle aanwezigheid. Mensen kunnen dat wonderlijke vermogen buiten zichzelf plaatsen en het ‘God’ noemen, zoals in: “God onze Heer, ontferm U over ons” … een smeekbede die ik mij herinner vanuit mijn katholieke opvoeding. ‘God onze Heer’ is een benaming die mij niet meer aanspreekt. Zoals wereldbeelden veranderen met voortschrijdend inzicht, zijn ook godsbeelden verbonden met bepaalde tijdsperiodes en specifieke contexten. Het bestaansmysterie laat zich er niet door bevatten.

Het menselijk organisme reageert wel op woorden en gebaren die een zingevende verwijzing inhouden naar het grotere waaraan het zich deelachtig voelt. Zo heeft zich in mijn leven mijn verbinding met een Liefdevolle Hogere Kracht getoond onder de naam Maria. In mijn psychotherapie praktijk heb ik gaandeweg ervaren dat er universele wijsheden schuilen in sommige religieuze rituelen en spirituele oefeningen. De kunst is om de vele theorieën, praktijken, oefeningen en verwoordingen te verbinden met doorleefde ervaring. Dan krijgen ze kracht om in te dalen tot het niveau van het lichamelijk voelbare en worden het ‘daad-werkelijke‘ ervaringen die er echt toe doen.

Stoppen

'Liefdevolle aanwezigheid' actualiseren hoeft geen religieuze of spirituele aangelegenheid te zijn. Voor mij is het zinvol om het niet als iets buiten mij te zien, maar het te koesteren als een levenskracht die mijn organisme doorstroomt. Ik heb de aanwezigheid ervan leren opmerken door het cultiveren van hartkwaliteiten. Mijn aanvoelen is dat die levensstroom verbonden is met een bron en een bestemming die ik niet ‘ken’ maar die duidelijk mee vorm geeft aan mijn lichaam.

Zoals de naald in een kompas wijst naar het Noorden zo resoneert voor mij het menselijk lichaam in interactie met de omgeving. Een kompas moet je ‘stil’ houden om de naald de tijd te geven om haar richting te vinden. Zo hebben we als mens ook stilte nodig om de juiste afstemming te vinden. Ook helpt het om even te stoppen met praten en bewegen zodat je makkelijker opmerkt wat er probeert door te dringen in een vernauwd en vaak eenzijdig gericht bewustzijn.

Niet besefte mogelijkheden en gebieden van bewustzijn kunnen soms ook geopend of gewekt worden met specifieke woorden of acties die werken als sleutels, of met bepaalde melodieën of kunstwerken die raken aan diepere lagen. En uiteraard zijn er natuurervaringen en ontmoetingen die een mens boven zichzelf uittillen. Altijd is het ‘een ervaring van meer’ , een geraakt worden door iets dat ‘groter is dan het kleine ik’, een verbinding die inspireert en helpt om zich tot het kwetsbare menselijk bestaan te verhouden. Dat gaat gepaard met verwondering en erkenning van het sacraal moment.

-------------------------------------------------

 Maria (Mia) Leijssen is doctor in de psychologie, psychotherapeut en emeritus hoogleraar aan de Katholieke Universiteit Leuven. Zij is auteur van talrijke publicaties waaronder: Tijd voor de ziel (Lannoo, 2007) en Leven vanuit liefde (Lannoo, 2013). Mailadres: [email protected]. Website: www.existentieelwelzijn.be.