"Het klinkt als een vluchthaven (...) maar het is geen ruimte om te blijven, het is een ruimte om vanuit te leven", zegt Marga Haas, als zij stilstaat bij innerlijke ruimte die haar soms toevalt. "De Heer is mijn burcht geworden, mijn God de rots waarbij ik schuil" (Psalm 94,22).

Door Marga Haas

Mijn leven bestaat vaak uit drukte, gedoe, onrust. Soms, als een geschenk, opent zich mijn innerlijke ruimte. Die voelt aan als een oud gebouw, hoog. Ramen waardoor het licht vrijelijk naar binnenvalt. Pilaren die het hoge gewelf stutten. De muren ruiken naar eeuwen lofzang en gebed. Een kerk. Een lege kerk. Geen banken, geen stoelen. Geen preekstoel, geen lezenaar, geen microfoon. Misschien een stenen doopvont in het portaal. In het midden op de grond brandt één enkele kaars. Zacht licht valt op de vloer eromheen. Geruis en een deur die opengaat en weer sluit. Daar verdwijnt de monnik die de kaars heeft aangestoken. Nu ben ik alleen. Stilte daalt neer.

Hier kan ik blijven zolang als nodig is. In deze lege, oningevulde ruimte. Ik kan me er terugtrekken uit het lawaai van het leven, van alledag. Alle gewoel in mij gaat liggen, komt tot rust. Alle verwachtingen die ik van mezelf heb, alles waaraan ik wil voldoen, alle schijn die ik koste wat het kost wil ophouden. Hier herontdek ik de sprekende stem van de stilte, die me weer op weg helpt het leven in. Die me aanmoedigt, de weg wijst, woorden in de mond legt.

Het klinkt als een vluchthaven, waarin ik me veilig kan voelen. Veilig voor alles wat er vanuit de grote boze buitenwereld op me afkomt. Maar het is geen ruimte om te blijven, het is een ruimte om vanuit te leven. Ik sta vanuit hier in de wereld. Deze ruimte is een plek waarvandaan ik me kan verhouden tot alles wat er om me heen en met mij gebeurt. Was die er niet, ik liet me meeslepen of reageerde er als een dolle op.

Lege ruimte

Deze lege ruimte is een plaats van niet-weten. Hoe vaak is het in mijn leven niet voorgevallen dat iemand iets tegen mij zei en ik pats-boem reageerde? Nadat ik de stilte een serieuze plek gaf in mijn leven, leerde ik langzaam maar zeker om minder direct te reageren. Sommige vragen of opmerkingen van anderen vragen niet om een reactie, maar om een respons. Ze vragen erom dat ik eerst enige tijd verblijf in dat niet-weten. Daar de woorden of gebeurtenissen laat bezinken en mijn innerlijk oor te luisteren leg voor wat er aan antwoord in me opkomt. Maar dat kost tijd. En het vraagt van mij dat ik de spanning uithoud van het ‘nog niet’. Het nog niet weten, nog geen antwoord hebben. En alles wat dat aan vragen en gedachten over mezelf oproept.

Als ik in deze ruimte ben, ontdek ik onder al het gedoe compassie, zachtheid, mildheid, vriendelijkheid. Al mijn gejaagdheid verdwijnt. Ik heb geen haast meer. Ik doe wel dingen en ik zeg ook dingen, maar vanuit deze ruimte doe ik ze om ze te doen, en niet om er zelf beter van te worden of er iets mee op te lossen dat mij dwars zit. Mijn innerlijke houding ten opzichte van alles wordt hier omgevormd.

De Heere is mijn hoog vertrek

Terwijl de Tweede Wereldoorlog om haar heen woedt en haar leven steeds meer inperkt, ontdekt Etty Hillesum haar innerlijke ruimte als bron die haar voedt, als grond die haar draagt. Haar innerlijke stilte is geen plek om zich terug te trekken uit de wereld; haar innerlijke stilte is de plek van waarúít ze leeft midden in die wereld. Ze boort er een diepe bron van compassie aan. Ze gaat vrijwillig naar Westerbork om daar haar volks- en lotgenoten te ondersteunen op welke manier ze maar kan. Het contact met haar bron blijft, ook onder die uitputtende omstandigheden. Als ze uiteindelijk zelf op transport moet naar Auschwitz, gooit ze vanuit de trein een briefkaart, geadresseerd aan een vriendin. De laatste woorden die we van haar hebben. ‘Ik zit midden in een volle goederenwagon op mijn rugzak’, schrijft ze. ‘Ik sla de bijbel op op een willekeurige plaats en vind dit: De Heere is mijn hoog vertrek.’

God als hoog vertrek. God als ruimte. Onmetelijk, onbegrensd, weids en open. Waarin alle menselijke bewegingen van de ziel worden opgenomen. Waarin ze gaan liggen en tot rust komen, zodat ze ons spreken en ons handelen niet meer bepalen. Een openheid, waarin we de ruimte ervaren om te leven vanuit pure vrijheid.

Marga Haas publiceert elke twee weken een korte overweging bij een bijbeltekst op haar blog ‘Parelduiken in de bijbel’. Zie: margahaas.nl/parelduiken-in-de-bijbel/. Ook geeft zij diverse retraites in het Dominicanenklooster in Huissen, o.a. ‘Kennismaken met Meester Eckhart’ en ‘De dood als bron van levenslust’. Zie: margahaas.nl/agenda/