“Dit boekje legt mij uit dat het hart tot leven gewekt moet worden. We zijn nu nog maar beperkt mens”, zegt Maria Mesman, die zich ‘gepensioneerd reiziger en gnosis-fan noemt’, over haar favoriete boek ‘Oepanisjads’ van Johannes Blok.
Door Cees Veltman
Johannes Blok.
“Het belangrijkste wat ik ooit gelezen heb in mijn bijna 70 jaren, is - naast Saramago’s ‘Het stenen vlot’ - het boekje van Johannes Blok (1876-1955) over de Oepanisjads. De Oepanisjads zijn filosofische en esoterische teksten die door de hindoes als heilig worden beschouwd. Het boekje zegt me dat het in het leven principieel om het hart gaat. Dat hart moet tot leven gewekt worden. Dat was voor mij de wake up. Dit boek sleep ik m’n hele leven mee. Het heeft mijn leven veranderd.
'Het boekje zegt me dat het in het leven principieel om het hart gaat'
Een kennis vroeg me na mijn studie: ‘Wat ga je na nu doen?’ Ik ga een wereldreis maken, was mijn spontane reactie. Haar zus bood zich aan als reisgenote. We gingen op de bonnefooi op weg, onze neus achterna met behulp van een eenvoudig kompas op het dasboard van een tweedehandsauto geplakt. We volgden het in oostelijke richting alsof we de uitspraken van Goethe kenden: “Men moet niet nadenken over het eindresultaat van zijn werk, zoals men ook niet reist om aan te komen, maar om te reizen.’ En: ‘De ware reiziger heeft geen reden nodig om op reis te gaan.’
Uiteindelijk werd de reis niet alleen een reis van Haarlem naar Australië en over land terug, maar een reis naar binnen, naar mijn atmen of de Boeddha of de Christus in mij. Nu ik erop terugkijk, was het een onzichtbare hand die mij naar mijn bestemming duwde, zoals Don Quichot zong in de musical ‘De man van La Mancha’. Die hand duwde ons op reis naar Afghanistan, Iran, Pakistan, India en Nepal en schotelde ons eindeloos veel beelden voor. Dat zette mij aan om in talloze bibliotheken fenomenen te onderzoeken die meestal met religie te maken hadden. Mijn onuitblusbare nieuwsgierigheid deed me in een bibliotheek in Jakarta dit kleine boekje van Blok ertussen uit trekken. Ik las: 'Die atman van mij in het hart is kleiner dan een rijstekorrel of een gerstekorrel of een mosterdzaad of de kern van een gerstekorrel. Die atman van mij in het hart is groter dan de aarde, groter dan het luchtruim, groter dan de hemel, groter dan al deze werelden. Alle werkingen inhoudende, alle begeerten, alle geuren, alle smaak, deze ganse wereldomspannende, zwijgend, onbekommerd, die atman van mij in het hart in Brahman. Daartoe zal ik ingaan, vertrekkende van hier. Wie dit gelooft, heeft geen twijfel meer.'
En: 'Hoger dan de zinnen is het verstand/ hoger dan het verstand de wijsheid/ hoger dan het Grote Zelf het Ongeopenbaarde./ Hoger dan het Ongeopenbaarde staat de Poeroesja,/ Aldoordringend zonder welk merkteken ook/ Die kennende wordt de mens verlost/ en komt tot onsterfelijkheid.’ Die teksten raakten mij diep. Zo werd bij mij het verlangen gewekt een weg naar die onsterfelijkheid te zoeken. Ik richtte mijn eerste schreden naar het ‘ene Pad ten leven’ dat ik in mijn katholieke opvoeding niet gevonden had.
Wake-up call
Blok, een theosoof die veel hindoegeschriften vertaalde, zoals de Bhagavad Gita, over goed en kwaad, ging sterk in tegen de materialistische handelsgeest van veel Nederlanders: 'Iedere groep wil privileges en de gerechtigheid waarom gekreten wordt, is ondanks enkele idealisten een gerechtigheid van sleep-maar-binnen, maar niet werkelijke gerechtigheid, die ook van offering weet en rekening houdt met de grote eenheid. Zo zij dit deed, ware zij religieus, maar naar religie, naar besef van een alles bindende eenheid is ver te zoeken in deze chaotische worsteling om macht en lust.' Het boekje was een wake-up call voor mij. Ik heb het boek recent nog weer gelezen
Blok bracht mij op het spoor van atman, de ziel die, weet ik nu, een en dezelfde is als het geestvonkatoom of de ander (de Christus) in mij. Die hand – dat beeld komt niet uit de Oepanisjads overigens - voerde mij naar mijn bestemming, naar de school van het Gouden Rozenkruis, het Lectorium Rosicrucianum in Haarlem, die mij nog verder naar mijn uiteindelijke bestemming voert.”
Johannes A. Blok, Oepanisjads, Ankh-Hermes, 106 blz., € 13,13 (Oorspronkelijke uitgave: Oepanisjads, Kluwer, Deventer, 1926.)
Mijn 'wake-up-call was de uitspraak van C.g.Jung op de vraag:''Gelooft U?'',waarop hij antwoordde:''Nee, ik weet'' Dat was de big bang, die mij wakker maakte, de Oepanisjads hielden mij wakker.