Uit de toespraken van de wereldleiders in Glasgow spreekt een gevoel van urgentie. Het sterkt René Grotenhuis niet in de overtuiging dat we het met de klimaatverandering gaan redden. Maar juist dan moeten we ons spiegelen aan Noach en een 'mentale ark' bouwen. Juist dan is het van belang "dat er mensen zijn die geloven dat het anders kan, dat we anders met de natuur om kunnen gaan, dat matig en eenvoudig leven ook volop leven is."
Door René Grotenhuis
De klimaatconferentie in Glasgow kan niemand ontgaan, tenzij je je er bewust voor afsluit. In de aanloop naar de conferentie en gedurende de eerste twee dagen van toespraken van regeringsleiders is de druk al aardig opgevoerd: het is één voor twaalf, het gaat nu om actie. Boris Johnson verkondigde luid en duidelijk dat de wereld niet zit te wachten op nog meer bla-bla-bla.
Taal van de politiek
Als ik deze statements hoor, zou ik onder de indruk moeten zijn van de duidelijke taal en de vastberadenheid, maar ik ben het niet. Ik ken het verschil tussen spreken voor de bühne en de werkelijkheid van beleid. De taal van de politiek wordt beheerst door drie wetten. De eerste is 'de wet van erkenning': altijd zeggen dat je de zorgen van burgers begrijpt, dat je heel goed kunt meevoelen met wat zij ervaren. De tweede is 'de wet van positiviteit': altijd zeggen dat er oplossingen zijn en dat mensen voor die oplossingen bij jou aan het goede adres zijn. De derde wet is 'de belofte van het schadevrij blijven': altijd zeggen dat mensen zich geen zorgen hoeven te maken over eventuele negatieve effecten voor hun leven.
Het effect van de drie wetten van politieke communicatie is altijd dat er maatregelen worden genomen die groot genoeg zijn om de indruk te wekken dat je het probleem gaat aanpakken, maar nooit zodanig zijn dat ze pijn gaan doen. Rutte noemt dat ‘haalbaar en betaalbaar’. Waar deze wetmatigheden ons de afgelopen twee decennia hebben gebracht als het om het klimaat gaat, is genoegzaam bekend. Er is geen reden te denken dat dat na Glasgow anders zal zijn.
Noach
Je kunt met deze zich onafwendbaar ontvouwende klimaatcrisis niet om het verhaal van Noach heen als een archetypisch verhaal over zelfvernietiging. Net als bij klimaat is het verhaal in Genesis geen natuurramp. Het gaat over ‘de boosheid van de mensen en de begeerte van het hart die de hele dag naar het kwade uitging’ (Gen 6,5). Het verhaal van Noach spot met de moderne wetten van politieke communicatie: geen begrip voor het handelen van mensen, geen positiviteit, geen garantie op schadevrij blijven. God benoemt en roept mensen ter verantwoording en confronteert hen met de gevolgen van hun gedrag.
In het evangelie van Matteüs komt Jezus terug op het verhaal van Noach en beschrijft hij het menselijk gedrag als struisvogelgedrag door erop te wijzen hoe de mensen in de dagen van Noach doorgingen met eten en drinken, met huwen en ten huwelijk geven (Mat. 24,38). Alsof er niets aan de hand was en het gewone leven gewoon door kon gaan.
Oude normaal
Mijn somberheid over de uitkomst van Glasgow wordt ook versterkt door de uitkomst van de coronacrisis. Terwijl we in het begin van de crisis (februari-maart 2020) nog enthousiaste beschouwingen konden lezen over de kans die deze crisis bood tot verandering en de mogelijkheid tot een grote stap naar een meer duurzame manier van leven, snakken we nu, anderhalf jaar later, naar terugkeer naar het oude normaal. Alle elan is verdwenen en verandering is weer terug waar het volgens de wetten van de politieke communicatie hoort: vooral niet hard benoemen en de belofte van schadevrij blijven in tact laten.
Geloven dat het anders kan
Somberheid moet vooral niet leiden tot inactiviteit en zich neerleggen bij de politieke en economische realiteit. We moeten als Noach aan het werk om een mentale ark te bouwen waarin we doen wat er gedaan moet worden en zo zorg dragen voor de toekomst. Ook als we de opwarming niet tegen kunnen houden en de temperatuur meer dan 2 graden stijgt, is het van belang dat er mensen zijn die geloven dat het anders kan, dat we anders met de natuur om kunnen gaan, dat matig en eenvoudig leven ook volop leven is. Dat moeten we doen niet omwille van de politieke effectiviteit, maar omdat onze schepping mensen nodig heeft die geloven dat in de catastrofes van de opwarming (onbeheersbare branden, droogtes, extreme regenval) het verhaal van Noach niet alleen verteld, maar geleefd moet worden.
Rake typering met de 'dagen van Noach'!
Ik denk ook wel eens aan een zin uit het boek Re(i)chteren:
"Ieder deed wat goed is in eigen ogen".
Toch maar blijven werken aan mentale weerbaarheid.