Onlangs verbaasde paus Franciscus menigeen met een nogal wereldvreemd bericht: hosties mogen niet glutenvrij zijn. Het nieuws is overigens slechts de bevestiging van staand kerkelijk beleid. "Christus in de tarwe is een diepzinnig beeld", overweegt Lisette Thooft. Maar werkt het ritueel niet meer met andere graansoorten, spelt of teff waar iedereen tegen kan? Christus zit toch niet in de gluten?
Door Lisette Thooft
Waarom mogen we geen glutenvrije hosties van de paus? De heilige communie is een symbolische handeling; Christus in de tarwe is een diepzinnig beeld van de goddelijkheid in de natuur. Waarom mag het geen spelt zijn of een andere graansoort zoals teff, waar iedereen tegen kan? Christus zit toch niet in de gluten?
Een oude dame die bij ons op bezoek was, verdedigde het verbod op glutenvrije hosties. “Het moet heel blijven”, zei ze. “Een hostie is echt iets lichamelijks, je stopt het in je mond en er gebeurt iets. Daar moet je niet aan komen.” Ze was katholiek opgevoed en vertelde hoeveel ze als kind, nuchter en hongerig in de ochtendmis, aan de hostie had beleefd. Al was ze op haar veertiende bewust kerkverlater geworden, toch begreep ze het beleid.
“Ze zijn er allang aan gekomen”, protesteerde ik. “Het is toch ook helemaal geen brood meer, het is een flauw stukje eetbaar papier.”
Mijn man legde uit dat glutenintolerantie waarschijnlijk een gevolg is van het doorfokken van tarwe; de eiwitten die er nu in zitten, waren er vroeger niet.
De dame hield vol. “Zo is het nu”, zei ze. “Dat moet je zo houden.”
Sjoemelen
Interessant, qua mening. Ik kan me er iets bij voorstellen: als je gaat sjoemelen met je rituelen, is het einde zoek. Maar is dat eigenlijk erg, als het einde zoek is? Alles verandert toch voortdurend, ook onze beleving van rituelen en symboliek.
Er is een tijd geweest dat er mensen werden geofferd om de godenwereld te behagen. Het schijnt – ik meen dat althans gelezen te hebben in The Golden Bough van de beroemde Schotse antropoloog Sir James Frazer, correct me if I’m wrong – dat die offers aanvankelijk ook echt werden opgegeten. In een later stadium werd het bloed over de akkers gesprenkeld.
Mensenoffers werden goddank afgeschaft, dierenoffers kwamen ervoor in de plaats – het verhaal in Genesis 22 van Abraham die zijn zoon Isaak zou offeren en in plaats daarvan een bok aantrof, getuigt symbolisch van die overgang.
Dierenoffers werden gelukkig afgeschaft, brood en wijn kwamen ervoor in de plaats als lichaam en bloed van Christus. In de orthodoxe kerk krijg je nog echt brood en lekker zoete wijn. In westerse kerken zijn brood en wijn veelal afgeschaft; ouwel en most kwamen ervoor in de plaats. Genetisch gemodificeerd zetmeel mag trouwens ook, van de paus.
Je ziet een steeds verdergaande sublimatie, het wordt steeds symbolischer en ijler, steeds minder concrete materie en steeds meer abstracte betekenis.
Geen probleem, zou ik zeggen. Het ritueel reist met ons mee door de eonen en past zich aan bij onze innerlijke ontwikkeling. Waarom zou je op een willekeurig moment die ontwikkeling stopzetten en de boel bevriezen?
Eigentijds feestje
Maak er een eigentijds feestje van, zou ik zeggen. Presenteer stukjes veganistisch gebak en natuurwijn. Dat is helemaal hip en bovendien gezonder – natuurwijn – omdat het geen sulfiet bevat, dus je krijgt er geen kater van. Laatst heb ik in het uiterst hippe Amsterdamse café De Ceuvel een glas witte natuurwijn gedronken (€ 5,50 per glas, soms kan ik het niet laten om in guldens te denken, zo oud ben ik nou, ruim twaalf hele guldens dus voor één glas wijn). Maar lekker..!
Goddelijk.
Uw mening deel ik, maar .. het zijn niet de vrijzinnig katholieken/gelovigen die de kerk gaande houden, maar juist de hardcore gelovigen. De eerste groep ziet met hun symbolische kijk op het eucharistisch brood en wijn steeds minder de noodzaak om eucharistie te vieren en kerk te zijn, en blijven in toenemende mate ook weg. Terwijl zij die vasthouden aan de fundamentalistische opvatting van de Transsubstantiatie die noodzaak wél zien. Geloof en rationaliteit/begrip zitten elkaar dus nog wel eens in de weg. En dat is - denk ik - ook het dilemma waar de ambtskerk voor staat: geeft men meer ruimte aan de symbolische opvatting, de metaforische interpretatie van de Schrift, dan verliest de kerk - zo laat de kerkgeschiedenis van de laatste 50 jaar in ons land toch zien - aan trouwe kerkgangers c.q. betalende leden. Wat dus te kiezen: meegaan in de vergeestelijking/spiritualisering óf fundamentalistisch vasthouden aan de concrete relatie met de Joodse geschiedenis van het ongedesemde brood? Moeilijk, toch! Juist de klagers over niet nageleefde regels/wetten zorgen en zorgden altijd voor de problemen, want gevoel voor de poëzie, de metaforiek en de symboliek van het Schriftwoord ging én gaat namelijk altijd aan hen voorbij. Dat hun geest helaas beperkt is, kun je ze echter ook weer niet kwalijk nemen, maar het stelt bestuurders wel voor dilemma's. Misschien moet men er gewoon niet over praten dan in besloten kring van gelijkgestemden, en bijv. de glutenvrije hosties eenvoudig stilzwijgend invoeren. Ooit was die handelswijze ook 'traditie' in de rk kerk: zolang je de bisschop er maar niet mee voor de voeten liep, kon er een hoop meer dan menigeen dacht. T.z.t. als de mensen er in grote meerderheid over eens zijn dat bepaalde regels onzinnig zijn, kan men ze ook gemakkelijk veranderen of afschaffen. Voordien denke men aan het beeld van de drie bekende aapjes: horen, zien en zwijgen.
Ja, dat is natuurlijk allemaal waar wat u schrijft. Stilzwijgend in eigen huis je eigen vernieuwing doorvoeren, dat lijkt mij ook het best. Dank voor de reactie!
Wedden dat er wel iemand het bisdom laat weten dat er ergens foute dingen gebeuren?
Het werkt voor mij zo vervreemdend.... ja, er zijn twee groepen: zij die alles bij het oude vertrouwde willen houden en zij die dat niet (meer) trekken. 500 jaar geleden..... Luther...... dan maar een afscheiding, hoewel je het ook afsplitsing mag noemen. Eenvormigheid werkt niet. Dan draait het uit op het gebruik van macht, en dat schiet niet op. Kun je zo'n mysterie puur materieel duiden? Mag men iets aan het mysterie ervaren? En ook als dat voor de ene groep op een wat andere manier, vormgeving gebeurt dan voor de andere groep? Als er nou mensen zijn met een glutenallergie dan gebruik je toch brood zonder gluten? Wat is daar nou mis mee? Zwijgen werkt niet..... op een kwaad - goed - moment wordt er toch over gepraat...
Ik kan er met mijn pet, zelfs met een stapel petten, niet bij....
In dit soort situaties moet ik direct denken: " Wat zou die mooie timmermanszoon, die ze Jezus hebben genoemd, hiervan vinden? "
Ik zie Hem gaan........( denkend aan de Passion ) lopend het brood brekend en delend.
" Dit moeten jullie ook doen," heeft Hij er aan toegevoegd " om mij te gedenken".
Is dit dan niet symbool genoeg? Wist Hij veel van glutenintolerantie.
What would Jesus do?? Als je je dat afvraagt dan is dit gedoe over een glutenvrije hostie bijzaak.
Mooi verhaal. Wat veel mensen, en blijkbaar ook de Paus, niet weten is dat er ook glutenvrije tarwe bestaat. Het eiwit gluten is hier uit verwijderd. En inderdaad: oorspronkelijk zat er (vrijwel) geen gluten in tarwe.
Als het dus perse tarwe moet zijn volgens Rome, dan kan het nog steeds glutenvrij. Maar waarschijnlijk zijn de officiële hostiebakkers hier gewoon niet goed op ingericht en spelen gevestigde belangen een rol. En dat allemaal onder een zweem van heiligheid...
De hele discussie over de gluten is voor mij een non-issue. Als ik het verhaal van Kleopas en Maria goed lees - ze zijn na de Pesach op de terugweg naar hun huisje in Emmaüs en ontmoeten een vreemdeling -, dan neemt Jezus het dagelijkse brood dat voorhanden is in zijn handen en bedankt God daarvoor. Niks ongedesemd brood of enige discussie daarover. De herkenning zat in de verhalen die Hij vertelde en die samensmolten in brood (en wijn) tot een geheel. "Want een mens leeft niet van brood alleen maar van alles wat uit de mond van God komt." Zoals Eckhart doet zouden wij moeten doen, alle verouderde beelden van trans- of consubstantiatie loslaten en hier en nu leven als rechtvaardigen uit wier monden "levend water" komt zoals uit dat van Jezus onderweg met die twee. Overal waar mensen oprecht zijn, zit Hij mede aan tafel, zelfs zonder brood en wijn erbij..
Toen onze zoon (die Coeliakie heeft) in 2009 zijn eerste communie deed, hebben we via speciaal adres in St Michielsgestel zogenaamde gewijde glutenvrije hosties kunnen krijgen. De toenmalige aanwezige pastoor en bisschop maakt er totaal geen issue van. Ook bij latere gelegenheden gaven wij deze hosties aan andere pastoren en ook die reikten ze netjes uit aan onze zoon. Nu zouden deze glutenvrije hosties opeens 'verboden' of 'niet meer geldig'? Wij kijken nu dus heel anders naar die mooie video beelden van de eerste communie van onze zoon, waarbij de pastoor bij het uitreiken van de glutenvrije hostie toch echt zei: "ook jij hoort erbij" ...en wij vragen ons af wat Jezus in die tijd tegen zijn volgelingen zei... In ieder geval is de brief van de Paus aan de bisschoppen voor ons de reden om niet meer ter communie te gaan. En die uitzondering van een minder glutenvrije hostie is ook echt iets dat alleen van een onbenul kan komen. Iemand met Coeliakie verdraagt nog geen 20 ppm aan glutengehalte, sommigen zelfs nog geen 10 ppm. En de impact is erg groot als deze norm wordt overschreden.