Op verzoek van een uitgever, ten behoeve van een nieuw boek, selecteerde Erik Borgman deze zomer artikelen uit eigen werk met een spiritueel, getuigend karakter. Confronterend maar ook leerzaam, vond hij: "Ik zag de grote lijnen terug van mijn eigen ontwikkeling, de achtergrond van waar ik nu ben."

Door Erik Borgman

Veel mensen plannen hun vakantie tot in den treure, maar voor mij is echte vakantie ook vakantie van het plannen. Niet helemaal Gods water over Gods akker, maar wel een beetje. Al was het maar om te leren dat dit water inderdaad Gods water is.

Deze zomer werd ik op mijn wenken bediend. Uitgeverij Adveniat, die mijn boek Waar blijft de kerk publiceerde, dacht dat het een aardig idee zou zijn om enkele wat meer persoonlijke, van mijn eigen spiritualiteit getuigende teksten te bundelen. Dat is goed, had ik gezegd, maar ik heb geen tijd om nieuw materiaal te schrijven. Dat vond men ook niet nodig en meer nog, de mensen van de uitgeverij zouden de stukken uitzoeken. Ik hoefde alleen maar materiaal op te sturen.

Het Pak van Borgman

Dat deed ik. Ik stuurde mijn overwegingen, mijn artikelen voor Tijdschrift voor Geestelijk Leven, Speling, Herademing en Kerugma, mijn stukjes voor het tijdschrift Stad Gods van de zusters augustinessen van Sint Monica, hoofdstukken voor was populairdere bundels. Vrijwel per kerende kreeg ik de vraag of er één van deze teksten in de op stapel staande Kloosterglossy kon worden afgedrukt. Ik was onder de indruk van de snelheid waarmee de uitgever blijkbaar kennis van het materiaal nam.

Dat was geen sinecure, had ik al gezien. Vanuit Adveniat was mij een foto toegestuurd van de uitpuilende map met het uitgeprinte materiaal. Het Pak van Borgman bleek het gedoopt te zijn, naar het Pak van Sjaalman in Multatuli’s Max Havelaar.  Dat was geen goed voorteken. U weet waarschijnlijk: in de Max Havelaar is het Pak van Sjaalman een chaotische bundel teksten over de meest uiteenlopende onderwerpen – er worden er 147 opgesomd – waarin Batavus Droogstoppel, makelaar in koffie, haast verdrinkt voordat hij er gewetenloos in begint te schiften, zodat uiteindelijk de roman ontstaat die de lezer van de Havelaar aan het lezen is.

Van Pak naar Boek

Adveniat is echter een uitgever met een geweten en de mensen die er werken zijn zeker geen droogstoppels – integendeel, anders hadden zij dat Pak van Borgman niet bedacht. Uiteindelijk werd een crisisvergadering belegd om te overleggen hoe het verder moest 'van Pak naar Boek'.

Nu was ik natuurlijk toch zelf over het boek gaan nadenken. De titel was van het begin af aan duidelijk geweest: Zielen winnen. Tegen de bekende hedendaagse bezwering in dat men er heus niet op uit is ‘zieltje te winnen’, wilde ik graag duidelijk maken dat er volgens mij nu juist wel zielen gewonnen moesten worden. Ik had het in Waar blijft de kerk zo ook gezegd. Een tekst uit 2012 geschreven voor het dagblad Trouw bij gelegenheid van de maand van de filosofie die dat jaar de ziel als thema had, kon als inleiding dienen.

Bestaat die ziel eigenlijk wel, zo is dankzij de neurowetenschappen inmiddels de vraag. Ik legde met behulp van Augustinus uit dat juist de onbekendheid en ondoorgrondelijkheid van onze ziel haar belang uitmaakt en ik laat zien dat mensen beeld van God zijn. Immers, God is eveneens ondoorgrondelijk. Deze ondoorgrondelijke ziel moet gewonnen en bewaard worden.

Confronterend

Het resultaat van het crisisberaad was dat ik toch zelf de selectie en de ordening ter hand zou nemen. Ik had toch geen vaststaande vakantieplanning! Ik zette mij aan het werk, aanvankelijk met enige tegenzin. Gelukkig hoefde ik niet het hele pak van voor tot achter te lezen – zo slecht is mijn geheugen nu ook weer niet! – maar ik werd wel geconfronteerd met mijn eigen ondeugden.

Met gevallen van ‘zelfplagiaat’, bijvoorbeeld, de keren dat je in een preek een stuk uit een artikel gebruikt of omgekeerd. En soms was ik blijkbaar erg ingenomen met een vondst, want dan had ik een fragment meer dan een keer hergebruikt. De teksten waarin gedeeltelijk dezelfde passages voorkomen kunnen natuurlijk niet zomaar in hetzelfde boek worden gezet, maar soms konden de betreffende stukken ook niet zomaar verwijderd worden. Dus moest er toch nieuw materiaal worden geschreven.

Ik werd ook geconfronteerd met mijn gebrekkig geheugen. Soms verwees ik naar gebeurtenissen die op het moment dat ik de teksten schreef actueel waren. Maar nu wist ik nauwelijks nog waar het over ging. Terwijl ze indertijd blijkbaar toch veel indruk hadden gemaakt.

Voor het eerst

Het meest confronterend was nog wel dat ik een aantal dingen een paar keer voor het eerst had ontdekt! Dingen die ik recent voor mijn gevoel gevonden of bedacht had, bleek ik drie of zeven of tien jaar eerder ook als eens geformuleerd te hebben. En soms zowel drie als zeven en tien jaar geleden!

Maar uiteindelijk maakte dit laatste het werken aan het boek ook leuk en een geschikt vakantiewerkje. Ik zag de grote lijnen terug van mijn eigen ontwikkeling, de zaken die uiteindelijk beslissend waren gebleken, de achtergrond van waar ik nu ben.

Hierbij werd mij vooral ook weer eens duidelijk hoeveel ik aan anderen te danken heb. Vrijwel niets van wat ik schrijf en denk heb ik echt van mijzelf. Anderen hebben mij grootmoedig in hun ideeën laten delen en het toeval is mij regelmatig zo gunstig gezind geweest dat ik er wel Gods genade in moet zien.

Mijn eigen ziel is dus in ieder geval deze zomer gewonnen. Door de dankbaarheid.

Het nieuwe boek van Erik Borgman, Zielen winnen, verschijnt eind oktober 2017 bij uitgeverij Adveniat.

Zie ook: ‘Waar blijft de kerk’ – Inleidende filmpjes door Erik Borgman

 » Lees ook andere artikelen van Erik Borgman