In het voorbije jaar is veel aan het schuiven gegaan, waarvan we de betekenis nog niet eens bevroeden, overweegt Marinus van den Berg. Een zo'n verschuiving betreft ons idee van wonen en werken. Wat zijn bijvoorbeeld de sociaal-psychische gevolgen voor kinderen en jongeren als zowel vader als moeder in de toekomst steeds vaker 'kantoor  aan huis' zullen hebben?

Door Marinus van den Berg

Als boerenkind waren voor mij wonen en werken één en hetzelfde adres. Mijn ouders waren altijd thuis. Aan het werk. Mijn vader op het land of bij de koeien en mijn moeder, voor het steeds groeiende gezin, in het huis of in de tuin. Waar mijn ouders waren was geen vraag. Op de plaats waar mijn ouders woonden en werkten staat nu een nieuw huis. Het staat los van de plaats waar de koeien worden verzorgd en gemolken. Er is in dit nieuwe huis van mijn neef meer privéruimte en ieder kind heeft er een eigen kamer. Zijn vrouw werkt buitenshuis. Voor hun kinderen is de vraag waar mamma is, anders dan in mijn kinderjaren.

Hieraan moest ik denken bij twee berichten die ik op één dag las. Allereerst het plan om meer huizen te gaan bouwen in het noorden van het land. En het bericht dat er in deze coronatijd minder mensen thuis lijken te werken dan gedacht, gehoopt en geadviseerd werd. Er is verandering gaande in de verhouding tussen wonen en werken maar ook tussen woonplaats en werkplaats. Er lijkt gehoopt en misschien ook al gepland te worden dat minder mensen naar 'kantoor' en steeds meer mensen digitaal van huis uit gaan werken. Er zouden ook minder mensen voor hun werk gaan treinen of vliegen. Wie zorg om het klimaat heeft zal dat toejuichen.

Weldoende aanwezigheid

Dat ouders met kleine en opgroeiende kinderen meer thuis zijn en minder 'de afwezige die in het weekend het vlees aansnijdt', klinkt positief maar geeft nog geen antwoord op de vraag: wat is weldoende aanwezigheid? Opgroeiende kinderen kunnen zich verheugen op avonden en weekenden waarop hun ouders uithuizig zijn. Niet om erop los te leven, maar er is een aanwezigheid die teveel kan zijn. Nog nooit wisten en ouders en kinderen via de sociale media zoveel en zo vaak waar ze waren. Verstoppertje spelen - dat spel van  gezocht en gevonden worden, van zoeken en je laten vinden - lijkt verloren te zijn gegaan.

Zitten ouders hun kinderen te dicht op de huid? Ik heb geen algemeen antwoord op die vraag, maar in mijn associërende denken komt wel de gedachte op aan jongeren en jongvolwassenen die vertelden: “Moeder was veel ziek." Of: "Vader was door zijn ziekte altijd thuis en wij moesten stil zijn, ons rustig houden, geen lawaai maken.” Het had hun jongere jaren versomberd.

Benauwenis

Nu moeten appels en peren niet met elkaar vergeleken worden, maar ik begin me toch af te vragen wat zijn de psychische en sociale gevolgen voor kinderen en jongeren als zowel vader als moeder hun kantoor vooral aan huis hebben. Wat zijn de gevolgen van het coronagebod 'Blijf thuis'. In en rond de boerderij was veel ruimte, maar als ik door Rotterdamse wijken loop met of zonder minituintjes aan de straatkant, voel ik benauwenis.

In mijn boeken Rouwen in de tijd en Ode aan de eenzaamheid benoem ik vier zingevingsgebieden (intimiteit, arbeid, recreatie, en levensbeschouwing). Die gebieden kunnen om meerdere redenen ernstig uit balans raken. Al die gebieden hebben een eigen betekenis en moeten onderhouden worden. De twee berichten over wonen en werken zetten me aan denken over thuis werken. Een samenleving op slot zetten – 'Blijf thuis!' – is niet zo moeilijk, maar haar weer openen in het besef dat versoepeling zonder verantwoordelijkheid een nieuwe lockdown zal brengen, is heel wat moeilijker.

Voor wie en wat willen we opengaan? Er is in dit voorbije jaar veel aan het schuiven waarvan we de betekenis nog niet eens vermoeden. Ze raken al de zingevingsgebieden. Als alleen arbeid de aandacht krijgt dreigen de drie andere zingebieden verwaarloosd te worden. Open terrassen raakt alle zingebieden: ook om elkaar scherp te houden. Wordt een samenleving versplinterd of juist opgebouwd als wonen en werken elkaar dicht naderen? Er is een woningtekort maar is er wel voldoende thuis? Wat ís thuis en wat betekent het?

Ik schreef op deze dag gedachten over 'Thuis en Werk'... om over te praten en na te denken.

THUIS EN WERK

 

Thuis is er om op adem te komen

Thuis is er om liefde te ervaren

Thuis is er om stil bij jezelf en de ander te zijn

Thuis is er om zonder haast tijd te hebben voor

 

Thuis is er om te musiceren

Thuis is er om te schilderen

Thuis is er om te tuinieren en te spelen

Thuis is er om te lezen en te luisteren

 

Thuis is er om te zorgen

Thuis is er om samen te eten

Thuis is er om de krant te lezen

Thuis is er om gasten te ontvangen

 

Thuis is er om je leven te genieten en te verzorgen

Thuis is er niet alleen om te werken

Thuis is meer dan een werkplaats

Thuis is meer dan een kantoor

 

Marinus van den Berg