Op de grote vraag van het lijden heeft het christendom twee antwoorden: Goede Vrijdag en Pasen. René Grotenhuis benadrukt in een beschouwing vooral de realiteit van het eerste antwoord: God grijpt niet in om ons lijden te voorkomen. Dat erkennen, is sterk en soms pastoraal, zegt Theo van de Kerkhof, maar het laat hem ook met een vraag achter. Als Pasen het lijden niet met terugwerkende kracht ongedaan maakt, wat doet Pasen dan wel? Formuleren de reclamejongens van de Remonstranten misschien een antwoord?

Door Theo van de Kerkhof

Ik ben onder de indruk van de bijdrage van René Grotenhuis over Goede Vrijdag en tegelijk mis ik iets. René brengt de kern van het christelijk geloof heel dichtbij. In de wanhopige roep van Jezus aan het kruis is de grote wanhoop uit alle tijden te horen. Speciaal de laatste dagen wil het lijden van de slachtoffers en nabestaanden van de vliegtuigramp maar moeilijk uit mijn bewustzijn verdwijnen. En net als bij Jezus aan het kruis dringt zich de vraag op: “God waar ben je? Heb je ons misschien verlaten?”

Als ons leven is opgenomen in een ‘open ruimte van zin’ (die wij traditioneel God noemen), wat heeft die ‘open ruimte van zin’ dan te zeggen bij al dat menselijke leed.

Het is wel sterk aan het christendom dat het de lijdende mens in het centrum van zijn beschouwen plaatst. De vraag ‘God waar ben je?’ wordt niet uit de weg gegaan.

En sterk aan het artikel van René vind ik dat hij onderkent dat het christendom in feite twee keer antwoord geeft op die cruciale vraag. Het eerste antwoord gaat keihard in tegen het zo herkenbare, maar ook kinderlijke verlangen dat Hij zou ingrijpen. Dat Hij zou oplossen, voorkomen. Maar nee, dat doet Hij niet. Niet zoals je zou willen in ieder geval. Dat is een nu eenmaal een ervaringsgegeven.

Draaipunt

En toch… Toch blijft het geloof volhouden dat Hij uiteindelijk wel iets doet, maar anders dan wij spontaan wensen. Verwarrend anders, zegt René Grotenhuis en hij blijft vooral staan bij de realiteit van dat eerste antwoord op Goede Vrijdag. Het tweede vreemde antwoord, opstanding, verrijzenis, stipt hij slechts aan met een paar bijna mystieke woorden. Pasen is een antwoord dat “van de andere kant komt, dat zich beweegt buiten de categorie van ons menselijk verlangen en ervaren.” Je verwacht dan een draaipunt in zijn betoog. Maar René blijft nadrukkelijk bij de verlatenheid stilstaan. Dat is sterk en soms ook pastoraal.

Paasantwoord

Zelf heb ik nogal de neiging om vooral te willen weten wat dat tweede antwoord dan toch zou kunnen inhouden. Het is goed je te realiseren dat het bevrijdende, verlichtende paasantwoord iets anders zal zijn dan een simpelweg ingrijpen van God. Zo blijf ik met een waarschuwing en een vraag achter. Nee, Pasen poetst het lijden niet vlekkeloos weg. Maar wat doet Pasen dan wel? Troost? De mogelijkheid van een nieuw begin, door alle lijden heen?

Billboard

Ook het remonstrantse kerkgenootschap beseft dat het christendom op de grote waaromvraag van het lijden in feite twee keer antwoord. In een opvallende reclamecampagne heeft de vrijzinnige kerk dit jaar zelfs beide antwoorden op een groot billboard langs de snelweg laten zetten: “Mijn God heeft me verlaten” en “Mijn God staat achter mij”. En ze hebben een rapper gevraagd om precies dat draaipunt van het christelijk geloof op muziek te zetten (zie Passierap).

In een overdenking bij de krachtige reclametaal, zegt de remonstrantse theoloog Tjaard Barnard: de verlatenheid in het lijdensverhaal van Jezus is herkenbaar voor mensen door alle tijden heen, omdat door alle tijden heen sommige levenssituaties nu eenmaal zo godvergeten lijken.

Zijt verzekerd

Maar dan volgt er toch een draaipunt: “Als er iets is, wat centraal staat in de christelijke boodschap is dat de notie dat het goddelijke niet iets is dat oneindig ver weg van ons mensen blijft, maar dat het goddelijke en het menselijke elkaar raken in de mens Jezus. Hij was ons rakelings nabij. In inspiratie, in een boodschap van vrede en gerechtigheid, maar op Goede Vrijdag ook in het diepste lijden, het sterven aan het kruis (Filp 2,8). (…) Waar met Goede Vrijdag een gevoel van god verlatenheid kan heersen bij mensen, mogen zij zich ook gedragen weten door de boodschap van Pasen.”

Barnard citeert de zeventiende-eeuwse remonstrantse voorman Johannes Uytenbogaert:

Zij mogen Christus doden, begraven, in het graf sluiten met een zware steen.

Christus zal verrijzen.

Goede Vrijdag moet voorgaan.

Pasen zal volgen.

Zijt verzekerd, de Heer zal zijn werk levend maken.

Net zoals de wanhoop van alle tijden is, wil Barnard zeggen, zo is ook het verhaal van Pasen niet een incident in de geschiedenis, “maar een bemoedigende boodschap die mensen de kracht geeft om op te staan en te weten dat God achter hen staat!”

Beschouwing van René Grotenhuis over Goede Vrijdag

Paascampagne van de Remonstranten