Wat heb je aan spiritualiteit in de liefde?

Twee populaire spirituele auteurs hebben ieder een boek geschreven over de liefde. De boeken hebben het nodige gemeen. In beide is de oorzaak van alle relatieproblemen de vereenzelviging met het zelfbeeld. En dus is de oplossing: identificeer je niet langer met je ego. Jan Geurtz: “Je bent niet die gedachten en gevoelens, je bent in werkelijkheid dat oneindig ruime allesomvattende oordeelvrije gewaarzijn.” Paul Smit: Je bent niet dat IK-je waarin je tot nog toe gelooft. "Alles is één en je hebt een relatie met alles! (…) De energie die we zijn, die eenheid, is liefde.”

Door Lisette Thooft

Spirituele ontwikkeling is een solitair gebeuren: je staart naar je eigen navel, overstijgt je eigen ego, prikt je eigen illusies door. Toch is de belofte van de meeste vormen van spiritualiteit dat die je ook in je liefdesrelaties verlichting en geluk brengen. Twee spirituele auteurs van eigen bodem die momenteel in de belangstelling staan, Jan Geurtz en Paul Smit, schreven boeken over spirituele relaties. Geurtz werpt in zijn boek een verhelderend licht, schrijft hij, op de vraag hoe je een relatie kunt aangaan die níet verzandt in een crisis of in een kleurloos samenzijn. Smit belooft dat hij je vertelt hoe je kunt leven en liefhebben vanuit innerlijke rust en ontspanning, zonder kramp, schuldgevoelens, verwijten of gepieker.

Overigens woont geen van beide mannen zelf duurzaam samen met een partner. Geurtz geeft de voorkeur aan een LAT-relatie; Smit zegt van zichzelf dat hij nou eenmaal niet gunstig geprogrammeerd is voor een relatie. Daarmee worden ze niet meteen ongeloofwaardig, maar je vraagt je natuurlijk wel af of hun methode ook werkt in een doorsnee huwelijk, met kinderen thuis. Of ga je acuut je eigen stekkie zoeken als je je ego hebt overstegen?

Echte relaties

De boeken lijken op het eerste gezicht niet op elkaar. Geurtz publiceerde eerder een boek Verslaafd aan liefde, en de reacties van lezers op dat boek verwerkt hij in het huidige. Dat geeft een prettig realistisch beeld van echte relaties, zowel wat de problemen betreft als de oplossing. Zijn boek behandelt uitvoerig allerlei veelvoorkomende relatieperikelen, zoals eenzaamheid, overmatige aanpassing aan elkaar, vreemdgaan en de pijn daarvan, seksverslaving en zelfs ‘spiritueel scheiden.’

Het is een rustig en liefdevol geschreven boek dat geen onderwerp mijdt, een waaruit veel ervaring en compassie blijkt.

Materialistische visie

Smit’s boek is veel korter, sneller en oppervlakkiger. Hij besteedt het eerste deel aan een puur materialistische kijk op de hormonale processen die meespelen in het begin van liefdesrelaties, duidelijk overgeschreven uit populair-wetenschappelijke werkjes en voor mij bijna irritant genoeg om het hele boek terzijde te leggen. “Ook humor, creativiteit, kunstzinnigheid, taalvaardigheid en wijsheid zijn elementen van seksuele selectie, omdat we ons daarmee onderscheiden”, schrijft hij bijvoorbeeld. “De verhalenmaker in ons hoofd zal dat niet toegeven, die zegt: ‘Ik doe dit omdat ik dit leuk vind’. Maar natuurlijk heeft de evolutie er wel voor gezorgd dat we datgene leuk vinden wat nuttig is voor onze seksuele selectie en dus ons voortbestaan.”

O ja? In het tweede deel van het boek komt er ineens een andere aap uit de mouw. Dan blijkt dat we toch ook allemaal een aangeboren behoefte hebben aan zelfontwikkeling. “Een lichaam/geest systeem vindt het leuk om zich te ontplooien en om iets te leren, om dingen te doen vanuit intrinsieke motivatie en daar beter in te worden.” Na het ‘ontwaken’, stelt Smit, ben je niet langer gehecht aan de resultaten van wat je doet. Is ontwaken dan contra-productief in evolutionair opzicht en hoe komt het dat dit ontwaken dan nog niet is weggeselecteerd?

Als Smit wat minder gehecht was geweest aan de gangbare materialistische visie was het een beter boek geworden.

Zelfbeeld

Toch zijn er ook overeenkomsten tussen de visies van Geurtz en Smit. Humor hebben ze alletwee, in elk geval.

En volgens allebei is de oorzaak van alle relatieproblemen de vereenzelviging met het zelfbeeld, het ego. Zolang je nog gelooft in het verhaal dat je jezelf vertelt over jezelf, denk je dat je een ander mens nodig hebt om gelukkig te zijn. Dan kan een ander mens je dus ook kwetsen, door je de bevestiging en erkenning te onthouden waarnaar je hunkert.

“Als jouw afhankelijkheid de ander precies voldoende geruststelt”, schrijft Geurtz, “en de ander’s afhankelijkheid voor jou precies veilig genoeg aanvoelt, dan spreken we van een ‘goede relatie’. En zolang de liefde nog niet helemaal verdwenen is achter alle veiligheidsmarges, vormt dit een gelukkig periode van wederzijdse liefde in veiligheid.” Maar helaas, na verloop van tijd stroomt het niet meer, door al die ingebouwde veiligheid. Dan beginnen de relatieproblemen.

Minder verstrikt

Bij allebei de auteurs is de oplossing van alles, de kern van de zaak, dat je kunt leren om je niet langer te identificeren met je zelfbeeld, je ego of je persoonlijkheid. Zo verwoordt Geurtz het: “Je bent niet die gedachten en gevoelens, je bent in werkelijkheid dat oneindig ruime allesomvattende oordeelvrije gewaarzijn waarin je gedachten en gevoelens slechts een spel spelen, een verhaal vormen, een levensverhaal, een zelfbeeld, een identiteit, je ego. Die realisatie geeft zoveel vreugde en vrijheid! Zoveel liefde en helderheid!”

Smit noemt het een ‘eenvoudig inzicht’: je bent niet dat IK-je waarin je tot nog toe gelooft. In werkelijkheid is alles één en gaat alles vanzelf, is vrije wil een illusie en worden we geleefd door het leven. Wat we werkelijk zijn, is het bewustzijn dat dit alles gadeslaat. Als je dat tot je door laat dringen, komt ook het concept relatie in een ander daglicht te staan: “Alles is één en je hebt een relatie met alles! (…) De energie die we zijn, die eenheid, is liefde. In deze onvoorwaardelijke liefde verschijnen wezentjes die denken dat ze afgescheiden zijn. (…) Wanneer de identificatie verschuift van jou als persoon naar de eenheid die je reeds bent, raak je als mens minder verstrikt in het verhaal.”

Dat geloof ik graag. Nu nog even doen... Maar hier zijn de auteurs het ook weer eens: het is een proces. Het kost tijd, het gaat in fases, het verdiept zich met de jaren en je bent er eigenlijk nooit klaar mee.

En of je nou alleen woont of al vijftig jaar getrouwd bent met dezelfde partner: in dat proces zitten we allemaal.

Jan Geurtz, Bevrijd door liefde, Praktijkboek voor zelfacceptatie en geluk in relaties, Ambo/Anthos, 200 blz., € 18,00

Paul Smit, Verlichting in de liefde, Samsara, 178 blz., € 18,95

Verwant artikel: Niet jij bestuurt het leven, het leven bestuurt jou (interview met Paul Smit door Theo van de Kerkhof).

 » Lees ook andere artikelen van Lisette Thooft