Al sinds de jaren zestig kiezen sommige katholieke gemeenschappen voor een ‘vrije opstelling’, los van de officiële kerkelijke structuren. Opvallend is dat hun aantal de laatste jaren sterk is toegenomen. In opdracht van Mariënburg ging Theo van de Kerkhof op onderzoek uit en bracht het 'nieuwe samen' aan de basis van de katholieke kerk in beeld. Zeven portretten van 'vrije-opstelling-kerken'.

Door Theo van de Kerkhof

De katholieke 'vrije-opstelling-kerken' zijn lokale geloofsgemeenschappen die zich (veelal naar het voorbeeld van de Amsterdamse studenten-ekklesia) losmaakten van het gezag van de bisschoppen en als zelfstandige geloofsgemeenschappen hun eigen weg gaan. Opvallend is dat hun aantal sinds de eeuwwisseling sterk is gestegen: van ca. twintig naar een veertigtal groepen.

Mariënburg, een vereniging van kritische katholieken, vroeg zich af: wat is hier aan de hand? Is er sprake van een nieuw elan aan de basis van de rooms-katholieke kerk? In opdracht van Mariënburg voerde ik in de zomer van 2013 een journalistiek onderzoek uit. Ik bracht zeven vrije ‘ekklasiagroepen’ in beeld.

In mijn rondgang kwamen steeds dezelfde thematieken aan de orde, zij het iedere keer met andere accenten zodat ieders eigenheid aan bod kon komen. De thematieken hadden betrekking op: ontstaansgeschiedenis, de relatie tot de (rk-)kerk, de activiteiten, met name de vieringen. Verder kwamen vragen aan de orde als: waarin gelooft de gemeenschap, wat brengt haar leden bijeen, wat zijn de knelpunten, wat de succesfactoren, heeft men behoefte aan een landelijk verband, ziet men een rol weg gelegd voor Mariënburg? Het onderzoek werd afgesloten met een slotbeschouwing.

Het onderzoeksrapport werd gepresenteerd op het congres van Mariënburg op 26 oktober 2013 en daarna gepubliceerde op de website van de vereniging onder de titel: Wat ruist er door het struikgewas. De slotbeschouwing werd tevens opgenomen in de verslagbundel van het congres: Gloed onder de as. Documentatie en verslag van het congres van 26 oktober 2013. In het kader van het thema ‘samen’ worden de zeven portetten van de onafhankelijke geloofsgemeenschappen hier integraal gepubliceerd, evenals de slotbeschouwing.

• Alles voor en door de gemeenschap - Jonge Kerk Roermond
• Elk blad ademt de boom tot leven - San Salvator Den Bosch
• Open, oecumenisch, augustijns - Werkhofgemeenschap Werkhoven
• De gemeenschap zingt veel en graag - Haagse Dominicus Den Haag
• God huist in mensen, niet in instituten - Boskapel Nijmegen
• Wij zijn opener de laatste jaren - Dominicusgemeente Amsterdam
• Koester de Bijbelse bron - Ekklesia Breda
• Ga je eigen weg - Slotbeschouwing