Het is niet altijd makkelijk om rouw en verlies privé te houden. Bij bekende Nederlanders ligt dat extra moeilijk en soms is de dood uit zichzelf een openbaar feit, zoals bij een ongeval. Sommige mensen vinden het fijn om hun verdriet breed te delen. Anderen zijn daar minder van gecharmeerd. Het is niet altijd mogelijk om zelf de regie in handen te houden. “Maar als derden menen de regie in handen te mogen en moeten nemen, kan er veel extra leed worden toegevoegd”, zegt pastor Marinus van den Berg.

Door Marinus van den Berg

Rouw om ziekte, sterven of de dood van je vrouw, van je man, van een kind, van ouders, van een partner van een allernaaste; is dat privé of openbaar? Ofwel waar liggen de grenzen? Het thema komt ter sprake in het gesprek met een man. Op zijn werk zijn er maar enkelen die weten dat zijn vrouw ernstig ziek is en gaat sterven. Hij heeft het die mensen persoonlijk mondeling verteld. Hij voelt hun meeleven dan ook als oprecht. Hij moet niets hebben van appen of van Facebook als het om dit verdriet gaat. Hij vindt dit vooral privé en hij vindt dat de rouw thuis hoort in het huis en die hele kleine kring maar niet daarbuiten. Hij vreest medelijden, adviezen en verhalen waar hij niet op zit te wachten. Hij zal haar missen maar vindt niet dat dat gemis op straat moet komen te liggen. Het is duidelijk hoe hij het voor hemzelf ziet. Hij spreekt niet voor anderen maar voor zichzelf.

Het klinkt me ook in de oren als een vorm van zelfbescherming. Heel wat mensen hebben me verteld dat veel troosters allereerst zichzelf troosten. Hij zegt wel driemaal in het gesprek dat hij weet dat de men-sen die het wel weten ook oprecht zijn in hun interesse als ze vragen hoe het met hem en zijn vrouw gaat. Oprechtheid, echtheid in het meeleven is belangrijk voor hem.

Evangeliseren

Het is in deze tijd van de sociale media niet gemakkelijk om zaken privé te houden. Voordat je het weet is er een bericht op sociale media en begint iedereen te reageren. Ouders van een overleden kind vertellen me dat zij ook brieven en kaarten ontvangen van onbekenden. Vaak ook ouders die een kind hebben verloren. Er komen zelfs steunende en waardevolle contacten uit voort. Maar niet alle reacties zijn steunend en sommige worden als zeer storend en ongepast ervaren. Er zijn er ook die menen te moeten evangeliseren over de rug van rouwenden heen. Het kan zijn dat je helemaal niet de andere verlies- en rouwverhalen kunt verdragen.

Openbaar gebeuren

Niet alleen de moderne media maar ook de dood zelf kan het moeilijk maken om de grens tussen privé en openbaar in handen te houden. Een dood, zoals bij een ongeval zelf, kan al een openbaar gebeuren zijn dat ook in het openbaar geheugen blijft hangen. Zo meende men de voetballer Patrick Kluivert opnieuw in een televisiedocumentaire te moeten ondervragen over dat afschuwelijke verkeersongeval waarbij een man zijn leven verloor. Een nachtmerrie na de successtory. Patrick Kluivert wist er opnieuw niet veel over te zeggen, las ik. Wie was er nu mee gediend dat hij in het openbaar werd ondervraagd. Waren de nabestaanden daarmee gediend? Hadden die erom gevraagd? Ik denk van niet. Was dit oprechte interesse in het leven van Patrick Kluivert, die toch niet alleen maar een openbaar bezit is? Hij zal het zijn levenlang herinneren en is dat al niet voldoende?

Gerard Joling

Ik schrijf dit op de avond van 26 mei waarop ik las dat Gerard Joling in Aalsmeer een bejaarde vrouw met rollator heeft aangereden. Op Nieuws nu zag ik een foto van een open sportauto en ambulance-medewerkers en ik las de ongevalsbeschijving van een getuige. De vrouw is in het ziekenhuis en de zanger op het politiebureau. Het gaat hier om een ongeval in het openbaar tussen een openbaar persoon, een BN’er, en een ‘onbekende’ persoon, bekend bij familie en vrienden. Beiden komen ongewild in het openbaar.

Regie

Ik denk weer terug aan het gesprek van deze middag met die man. Oprechtheid is hem dierbaar. Hij kan de regie in handen houden en doet dat ook. Niet iedereen kan die regie in handen houden, maar als derden menen de regie in handen te mogen en moeten nemen kan er veel extra leed worden toegevoegd. Sensatie en oprechtheid kunnen in een schemergebied terecht komen.

Marinus van den Berg is pastor in verpleeghuis Antonius-IJsselmonde in Rotterdam en auteur van verschillende boeken over verlieservaringen en rouwverwerking.