Paus Franciscus heeft vorige week de ontbinding van een kerkelijk huwelijk vereenvoudigd. Het kan voortaan sneller en goedkoper. Prettig scheiden? Leuker en makkelijker? Dat is niet de inzet van de paus, denkt Marinus van den Berg. Scheiden is lijden en dat weet hij best. Over echtscheiding wordt soms lichtzinnig gepraat en gedacht. Daar heeft Franciscus niet aan willen bijdragen. Hij is eerder de paus van verbinding. Hij wil mensen in crisis niet uitsluiten, maar bij de geloofsgemeenschap betrokken houden en dat is weer iets anders dan soepel regelen.

Door Marinus van den Berg

'Prettig scheiden.' Bestaat dat? Er zijn reclameborden en van die autootjes met teksten erop die dat suggereren. Ze gaan het allemaal leuk met u regelen. Zelf hebben ze misschien een leuk huwelijk of de wind in de rug. Ze gaan die sukkelaars die het niet netjes verstandig met elkaar weten te regelen een handje helpen. Die mensen die geen balans hebben tussen emotie en ratio. Ze noemen zich met een Engels woord ‘mediators’. Als ik het goed volg hebben ze weet van wetten en regels. Juristen. Zij gaan er aan meewerken dat het aantal vechtscheidingen afneemt. Er is natuurlijk wel een prijsje aan verbonden maar voor niets gaat de zon op.

Misschien moet ik een andere toon aanslaan. Het zegenrijke werk van deze bemiddelaars aanprijzen. Zonder twijfel wordt er nuttig en goed werk verricht. Werk dat wel een kwaliteitskeurmerk verdient. Wat maakt het mij moeilijk om die andere toon aan te slaan? Dat zijn verhalen van mensen. In een week hoor ik drie verhalen over scheidingen die door betrokkenen vechtscheidingen worden genoemd.

Rouw

Bij rouw denken veel mensen aan de fysieke dood, maar niet aan een psychische dood. Een vrouw ontdekt dat haar man een ‘bijvrouw’ had. (Als ik dit schrijf, is het nog de week van Joost Zwagerman.) Zij confronteerde hem ermee. Hij erkende en ging weg. Zij bleef achter met haar kinderen. De kinderen gaan naar zijn verjaardag. Zij is niet welkom. “Je moet hem loslaten,” zeiden lieve vrienden die zich ook geen raad wisten. Zij wil hem bewaren als een vader voor hun kinderen. Zij wilde ook haar waardigheid bewaren. Echtscheiding is niet zoiets als wisselen van schoenen. Haar levensgrond trilde. Het viel me op hoe weinig er naar haar gevoelens werd geluisterd waardoor ze zich niet erkend en verstaan voelde. Haar wonden kregen nauwelijks zorg.

Er was een andere vrouw die dit herkende ook al had zij háár verhaal. Ik dacht aan de vrouw die na het overlijden van haar tweede man het contact verbrak met de dochter van deze man. Die dochter was niet haar dochter. Er waren heel wat wonden geslagen. Rouwen is steeds weer anders. Anders na een scheiding, dan na een plotseling sterven. En ook dan zijn er verschillen: na een zelfdoding, na een ziektetijd, na een ongeval.

Lichtzinnig

Al jaren is er een tendens om lichtzinnig te denken en te praten over echtscheiding. De huidige paus heeft voor katholieken de scheidingsprocedure vereenvoudigd en goedkoper gemaakt. Hij heeft dat niet gedaan om scheiden leuker en gemakkelijker te maken, maar opdat mensen met de geloofsgemeenschap verbonden kunnen blijven. Dit is de paus van de verbinding. Je moet mensen in crisis niet uitsluiten. Liever een week van de verbondenheid dan een (gesubsidieerde) week tegen de eenzaamheid die er weer aankomt (23 september tot 3 oktober).

Ik weet wel dat scheiding wenselijk kan zijn, onvermijdelijk en noodzakelijk. Het kan voor partners beter zijn, maar hoe het voor kinderen is, is weer een ander verhaal. Het gaat om zoveel meer dan regelingen. Mijn indruk is dat de paus zeer goed beseft dat scheiden lijden is. Dat is een andere dimensie dan die van het soepele regelen. Het heeft geen zin om voor of tegen echtscheiding te zijn, mensen uit te sluiten. We hebben ontmoetingsplaatsen nodig waar zo veel veiligheid is dat ieders pijn en ieders verlangen serieus beluisterd wordt. Ik heb zo mijn vragen bij de juridische mediators, maar misschien moet ik zwijgen omdat ik niet weet of er voldoende pastorale competentie ontwikkeld wordt om nabij te zijn aan het echtscheidingsleed.