Sommige biologieboeken gaan nogal oppervlakkig om met bio-ethische kwesties, zo ondervindt biologiedocente Annemarie Scheerboom. Onze samenleving geeft jongeren van zestien jaar de vrijheid om zelfstandig over abortus te beslissen. Hoort daar dan niet bij dat we hen ook op die jonge leeftijd confronteren met de ethische kanten van zo'n besluit? "Of je nou in het 'pro-life' of 'pro-choice' kamp zit, voor beide kampen lijkt de voorbereiding van onze potentieel ongewenst zwangeren erg mager te zijn."
Door Annemarie Van Diepen-Scheerboom
Afgelopen week moest ik het biologiehuiswerk nakijken van een leerling die bij een andere docent les krijgt. Zijn huiswerk ging over het hoofdstuk ‘Voortplanting’. Een leuk onderwerp! Hij had de opdrachten moeten maken onder het subkopje ‘Wat kun je doen bij een noodgeval?’ Dit bleek een minder leuke uitwerking van een in principe mooi thema. Want wat werd er nu precies bedoeld met een noodgeval? Dit bleek dus over zwanger worden te gaan. En het werd nog erger, want de enige opties die gegeven werden voor dit 'noodgeval' waren het gebruik van de morning-afterpil of het ondergaan van een abortus. Het biologieboek schiet hier helaas te kort.
Ellende
Laten we eerst eens kijken naar het woord ‘noodgeval’. Volgens de Van Dale betekent dit ‘in geval van nood’. Als we dan het woordje ‘nood’ opzoeken, komen we uit op ‘gevaar’ of ‘ellende’. Dit dan koppelen aan een zwangerschap vind ik eigenlijk heel ongepast. Natuurlijk kan het zijn dat je een zwangerschap nog niet zag aankomen. Of dat het eigenlijk niet uitkomt. Maar een zwangerschap zelf is geen ellende! Wat een belediging voor het grootste scheppingswonder waar een mens aan kan bijdragen. Dit betekent zeker niet dat er geen nadelen aan te pas komen. Behalve dat het heel mooi is, valt er zeker wat te lijden. Wie zit er bijvoorbeeld te wachten op vermoeidheid, misselijkheid en niet meer je eigen schoenen aan kunnen krijgen? Die kwaaltjes zijn inderdaad ellendig, maar dat staat helemaal los van de vraag of een zwangerschap gewenst is. Punt is dat je ondanks die ellendige kanten nog steeds een ontzettend mooi proces ondergaat.
Dan hebben we nog de oplossingen die het biologieboek aanreikt voor als je ongewenst zwanger bent: de morning-afterpil of abortus. Nou, zeg, er bestaan gelukkig nog meer alternatieven. Maar die worden helaas minder vaak belicht. Denk aan de zwangerschap uitdragen. Als je namelijk ziet wat er nou daadwerkelijk uit je komt, dan kan dat het hele beeld dat je baby een probleem zou zijn totaal ongedaan maken. En zo niet, dan niet. Dan nog kan ervoor gekozen worden het kind te houden en wie weet, misschien dat de situatie er over een paar jaar weer heel anders uitziet. Mocht je de baby, om welke reden dan ook, nog steeds niet zelf kunnen grootbrengen, dan kun je de baby ter adoptie afgestaan. De baby komt dan terecht in een gezin dat permanent voor het kindje gaat zorgen. Ook kan er gekozen worden voor een pleeggezin, dat tijdelijk voor het kind zorgt. Sinds 2014 is het zelfs mogelijk om de baby in een vondelingenkamer te leggen als contact met een officiële hulporganisatie een te hoge drempel is.
Bio-ethiek
Ten slotte vind ik het heel belangrijk dat leerlingen kwesties van bio-ethiek leren overdenken, zoals de vraag: hoe sta je als leerling tegenover het doden van menselijk leven? Hoho, denkt u misschien. Is dat wel een vraag die je een 16-jarige kunt voorleggen? Ja, helaas is dit wel nodig, want met vrijheid komt ook verantwoordelijkheid. In onze huidige maatschappij heeft een 16-jarige de vrijheid om voor een abortus te kiezen, zonder dat haar ouders ervan af weten. Zij wordt dus geacht om zelf een weloverwogen keuze te kunnen maken. En hoe weloverwogen zou de keuze zijn als zij dit ethische vraagstuk nog nooit overwogen heeft?
Helaas zie ik dit vraagstuk niet terug in het hoofdstuk dat de leerling op kreeg. Het biologieboek rept slechts van de volgende tekst: "Niet iedereen is voor een abortus. Er zijn veel mensen die vinden dat bij een abortus een kindje doodgemaakt wordt. Zij vinden dat niemand het recht heeft om een kindje, ook al is het nog niet geboren, te doden. Wat is jouw mening? Leg duidelijk uit waarom je dat vindt." Behalve dat er hier een mening gevormd moet worden met ontzettend weinig informatie, is de stelling ook nog eens behoorlijk vaag. Voor een kind is er namelijk geen eenduidige definitie, maar voor een ‘mens’ wel. Het menselijk leven begint namelijk al vanaf de bevruchting.
Mager
Of je nou in het zogeheten pro-life of pro-choice kamp zit, voor beide kampen lijkt de voorbereiding van onze potentieel ongewenst zwangeren erg mager te zijn. Maar omdat ik naast biologiedocente ook nog katholiek ben, wens ik iedereen die ervoor kiest de seksualiteit te beleven veilige seks toe: seks in een monogame en stabiele relatie, waarbij er openheid voor het ontvangen van kinderen is. Enjoy!
Keurig volgens het boekje? Ik mis dan toch aandacht voor de rol plus verantwoordelijkheid van de verwekker/vader + familie. Of is zwangerschap slechts de verantwoordelijkheid van de (jonge) vrouw? Denk het niet. Partenogenesis (voortplanting zonder bevruchting) bij mensen bestaat immers niet, en leven zonder je als mens verantwoordelijk (= ordelijk, gedisciplineerd) te gedragen is decadent, om niet te zeggen bij de beesten af. Mensen zijn juist geroepen om hun dierlijke imborst plus site menselijk te maken! Vandaag ligt er helaas een taboe op het gebruik van woorden als orde, discipline, rekening houden met enz. Het humane m.n. verantwoordelijkheid raakt daardoor ondergesneeuwd. Toch kunnen we niet zonder. We moeten goede (duurzame leefbaarheid bevorderende) keuzes maken! Eerlijk delen is dus een dure plicht! Breng dat maar eens over het voetlicht. Best moeilijk bij pubers. Naar wie luisteren jongelui bovendien het meeste? Volgens onderzoekers zijn dat de leeftijdgenoten. In de media hoor je dezer dagen dan onweersproken een allochtone jongen misleidende reclame maken voor een aidsbestrijdingsfonds onder het mom (geest) van 'aids maakt veel kapot, maar iedereen heeft recht op liefde'. (d.w.z. seks zonder m.n. mannelijke verantwoordelijkheid) Wat je ze op school moreel voorhoudt, wordt in de maatschappij zo weer (spiritueel) onderuit gehaald. Mijn pet gaat dus af voor allen die menselijke verantwoordelijkheid expliciet en indringend ter sprake blijven brengen.