De toespraak van koning Willem Alexander op 4 mei maakte indruk, mede door wat hij over zijn overgrootmoeder Wilhelmina zei. Juist uit de niet onfeilbaarheid van koningin Wilhelmina put René Grotenhuis enige troost. We kunnen onmogelijk alleen het goede doen. "Het kwaad van deze wereld is ook van mij. Het ligt niet alleen buiten mij, het is ook in mijzelf. Daarom bidden wij ook in het Onze Vader: ‘Verlos óns van het kwaad.’ ... Wíj hebben verlossing nodig."
Door René Grotenhuis
Met zijn toespraak op de Dam op 4 mei heeft koning Willem Alexander een heldere en moedige boodschap afgegeven. "Het minste wat we kunnen doen is: niet wegkijken. Niet goedpraten. Niet uitwissen. Niet apart zetten. Niet 'normaal’ maken wat niet normaal is."
Zijn woorden zullen nog lang een ijkpunt blijven voor de betekenis van 4 mei en de zin van herdenken.
De boodschap van Willem Alexander werd heel erg gewaardeerd door inhoud en door de toonzetting. En als het gaat over de oorlog realiseren we ons door deze toespraak opnieuw wat oorlog betekent en wat voor gevolgen hij heeft gehad. Hoe nu verder? Moeten we vijfenzeventig jaar wachten voordat de volgende generatie zal zien en erkennen waar wij hebben weggekeken?
Vluchtelingen
Die vraag drong zich aan mij op toen ik deze week weer het verhaal las over het schip met Duitse joden dat tevergeefs pogingen deed in Cuba, vervolgens de VS en Canada aan land te gaan. Ze kwamen uiteindelijk in Amsterdam terecht waar een aantal uiteindelijk toch in handen van de Duitsers viel en de oorlog niet overleefde. Hoe is dat met de vluchtelingen vandaag die op de Griekse eilanden vastzitten en nergens een plek kunnen vinden? We weten ervan, we praten erover, maar er verandert niets. En wat betekent de boodschap van niet wegkijken als het gaat om de vrouwen en meisjes in de kledingfabrieken van Bangladesh en Cambodja en van de mannen die in Congo en Zambia koper delven. Of de boeren in Kalimantan en de Amazone, die van hun land gebuldozerd worden om ruimte te maken voor palmolie en soja plantages.
Als ik het me realiseer maakt het me ook somber en moedeloos: in een globaliserende wereld kan ik me aan dat alles niet onttrekken. Ik kan ook niet bij elke stap die ik zet en bij elke boodschap die ik doe mijzelf bewust zijn van de keten die daarachter schuil gaat. Ik ben haast noodzakelijkerwijs een wegkijker en de beslissingen waar ik wel degelijk mijn gedrag laat bepalen door de effecten op andere mensen of op het milieu wissen dat niet weg.
Baken en houvast
Daarom hielp het mij dat de koning het ook had over zijn overgrootmoeder Wilhelmina en erkende dat zij in de oorlogsjaren nauwelijks oog had voor het leed dat Joodse landgenoten werd aangedaan. Niemand van ons zou Wilhelmina als een wegkijker willen betitelen; ze was een moedige en standvastige vrouw die voor veel mensen in de oorlog een baken en houvast was. En toch, ook Wilhelmina zag niet goed wat er gebeurde en welke rol zij daarin voor joodse Nederlanders kon of moest spelen. Zoals de apostel Petrus op het moment van Jezus’ gevangenneming wegkijkt: ik ken die man niet. Hij is een vurig pleitbezorger van Jezus in de jaren dat ze samen optrekken en na zijn dood en verrijzenis. Maar op het moment dat Jezus volstrekt alleen aan zijn lot is overgelaten, kijkt hij weg.
Verlossing
De oproep om niet weg te kijken krijgt diepgang als we de erkenning van Willem Alexander over de rol van zijn groot moeder op onszelf betrekken. Als we wegkijken niet alleen bij anderen leggen, maar weten dat het ook over onszelf gaat. Het kwaad van deze wereld is ook van mij. Het ligt niet alleen buiten mij, het is ook in mijzelf. Daarom bidden wij ook in het Onze Vader: ‘Verlos ons van het kwaad’ en vertelt Jezus ons het verhaal van de balk in ons eigen oog. Hij leert ons niet te bidden dat anderen of de wereld van het kwaad wordt verlost. Wíj hebben verlossing nodig.
Mooi Rene en doet me ook stilstaan bij de moeite en de pijn van aankijken, van aan moeten zien en niet kunnen doen wat je wel wilt doen of anders wel doet. Hierover hoor ik in deze dagen ervaringen van artsen en verplegenden en van naasten....Niet wegkijken maar aankijken..... Ik lees graag nog eens wat gedachten van jou daarover. Dank je wel voor dit. Marinus van den Berg in Rotterdam