Het thema dader en slachtoffer wil Marinus van den Berg maar niet loslaten. Bij onbegrijpelijke, ten hemel schreiende daden komt bij hem steeds ook dat andere perspectief naar boven: wat is er aan de hand met de dader? Wie is hij en wie zijn zijn naasten (ook daders hebben vaders en moeders)? In deze korte beschouwing staat hij stil bij een kunstwerk van Armando, getiteld: 'Monument voor de dader'. Nee, Armando maakt het zwarte niet lichter. Het werk voelt als een ergernis en geeft te denken.
Door Marinus van den Berg
Het thema 'de dader', die een misdadiger is of als de misdadiger gezien wordt, houdt me nog steeds bezig. Ik volgde de berichten over de hoogbejaarde oma van een journaliste van Trouw die in haar buurt De Pijp in Amsterdam werd neergestoken en uiteindelijk aan de verwondingen overleed. Ik probeerde me in te leven in het idee dat zoiets mijn hoogbejaarde moeder zou zijn overkomen. Zij is gelukkig rustig in haar eigen woning overleden. Ik vermoed dat ik razend en verslagen zou zijn. In de krant las ik dat de dader zichzelf heeft gemeld bij de politie.
De dader lijkt zelf een slachtoffer te zijn van mishandeling in huiselijke kring. Dat praat zijn daad niet goed maar dat verwart mij wel. Daders die slachtoffers zijn en slachtoffers die daders worden. Dat blijkt vaker voor te komen.
Monument
In de dagen dat me dit bezighield, zag ik een tentoonstelling van het werk van Armando in het kleine Chabotmuseum in Rotterdam. Een van de eerste schilderijen, werken op doek, die ik zag had als titel: 'Monument voor de dader'. Op het witte doek staan twee slordige zwarte strepen die op een knots lijken. Verdienen daders wel een monument? Armando gaf ze een monument. Een monument om bij stil te staan.
Het werk van Armando gaat over kwaad en schoonheid. In de Tweede Wereloorlog woonde hij als kind dichtbij kamp Amersfoort, een gewelddadig doorgangs- en strafkamp van de Duitse bezetter. Daar is zijn werk 'De ladder' te zien. Zijn werk is vaak gitzwart zoals het beeld Melancholia dat te zien is in het park van het Kröller-Müller Museum nabij Arnhem. Een misdaad trekt een zwarte streep. Een misdaad bevuilt het goede en het schone. En ook al zijn er zeer gebekte advocaten die de stem van misdadigers en hun rechten zijn, er is een zwarte streep. Er is een zwarte balk waarover je kunt struikelen. Er zijn geen mooie woorden.
Het zwarte moet worden erkend en aangekeken. Dat is wat Armando doet. Hij maakt het niet lichter dan het is. Zijn werk is vol van mededogen omdat hij de ogen opent voor het zwarte. Wat die jongen deed is een misdaad. Niet goed te praten.
Handen en bruggen
Maar wie is die jongen? Ik keek nog eens naar die zwarte strepen en naar ander werk op deze tentoonstelling. Handen en bruggen zijn een ander thema in het werk van Armando. De zwarte strepen zijn ook als een zwarte brug... Wijst Armando mij een weg? Is er een brug tussen daders en slachtoffers... Ik weet niet. Het is niet af te dwingen... 'Monument voor een dader' voelt als een ergernis en geeft te denken.
Lees ook van Marinus van den Berg:
De wereld na de zelfmoord-copiloot
