Bij geestelijk begeleiding denken we vaak aan de verhouding tussen een meester en een leerling. Dat in de christelijke traditie - met name ook bij Augustinus - moederschap een model voor geestelijke begeleiding kan zijn, laat Kitty Bouwman zien in haar boek: 'Spiritueel moederschap'. Geestelijke begeleiding krijgt handen en voeten in moederlijke metaforen zoals baren, borstvoeding geven en zorgen. Aan haar boek ging een dissertatie vooraf.
Door Wim Reedijk
Spiritueel moederschap staat voor een andere vorm van geestelijke begeleiding dan die tussen een meester en een leerling. Baren, voeden en zorgen, figuurlijk opgevat, zijn daarin centrale aspecten. Vreemd genoeg werd dit moederschap als vorm van geestelijke begeleiding nooit eerder diepgaand bestudeerd. Misschien waren onze tijd en een vrouw nodig om deze kwestie onder onze aandacht te brengen.
Goed dat Kitty Bouwman de tijd nam om na haar stevige dissertatie over 'geestelijk moederschap' een zeer toegankelijke boek te schrijven waardoor de uitkomsten van haar onderzoek door velen gelezen kunnen worden.
Augustinus
Bouwman stelt nergens dat geestelijk moederschap alleen voor vrouwen is. Dat mannen zich hierin evenzeer kunnen bekwamen wordt nog eens geïllustreerd aan niemand minder dan kerkvader Augustinus. In zijn taalgebruik en in zijn voorbeelden blijkt hij van spiritueel moederschap te weten. Hij dankte zijn geloof ook nog eens aan twee belangrijke vrouwen in zijn leven: zijn moeder Monnica en zijn vriendin, de moeder van zijn zoon.
Over zijn moeder is veel geschreven en niet altijd in gunstige zin. Zij werd te vaak gezien als die moeder die haar zoon niet loslaten kon. Zijn overhaaste vertrek naar Italië, dat hij voor zijn moeder geheim hield, had inderdaad alle trekken van een vlucht. Desondanks prees Augustinus zich jaren later juist gelukkig met wat zij voor zijn geloof had betekend.
De rol van zijn vriendin, wier naam we niet eens kennen, lijkt op dit punt op het eerste gezicht minder wezenlijk. We weten alleen dat Augustinus heel gelukkig met haar was, en met haar een zoon had. Bouwman weet over het weinige wat we van haar weten heel suggestief te schrijven onder andere als het over borstvoeding gaat. Dat Augustinus het proces van geloofsinwijding vergelijkt met het geven van moedermelk, moet hem mede ingegeven zijn door die wijze waarop hij zag hoe zijn vriendin hun beider zoontje voedde en koesterde, aldus Bouwman.
Moederlijke metaforen
De inbreng van beide vrouwen wordt door Augustinus uitvergroot doordat hij zijn eigen inbreng op de geloofsweg tot praktisch nul reduceert. Augustinus muntte naar eigen zeggen uit in zonde. Hij leefde lang onder de maat, van God afgewend. Bouwman gelooft Augustinus op zijn woord en vat zijn betoog heel letterlijk op. Zelf denk ik dat Augustinus hier het stijlmiddel van de overdrijving toepast. Door zichzelf kleiner te maken (zondiger) worden de anderen groter (deugdzamer).
Terugblikkend op zijn leven waren voor Augustinus zijn moeder en zijn vriendin dus van onschatbare betekenis. In dit boek krijgt spirituele begeleiding handen en voeten in moederlijke metaforen zoals die van baren, borstvoeden en zorgen. Dat levert een vorm van geestelijke begeleiding op die op veel punten anders is dan in de literatuur meestal als maatstaf wordt gehanteerd. Kitty Bouwman is met haar onderzoek en boeken een pionier. Zij doorkruist nieuw en onbekend terrein dat in de vroege kerk nog bekend en vertrouwd was.
------------------------------------------------
Kitty Bouwman, Spiritueel moederschap, Twee vrouwen in het leven van Augustinus, Berne Media (2019), 192 blz., € 18,90.
Dr. Kitty Bouwman, theologe, docent spiritualiteitstudies en geestelijk begeleider, promoveerde in juni 2015 aan de Universiteit van Utrecht op een dissertatie over de spiritualiteit van Augustinus: Mater Sapientia.
Lees ook het interview met Kitty Bouwman over Maria naar aanleiding van haar dissertatie: “Maak van Maria geen God” (in het kader van een interviewserie over 'De geloofsbelijdenis', oftewel de twaalf artikelen van het geloof door Theo van de Kerkhof en Willem van der Meiden.)
Maak meer verhalen mogelijk met een donatie
