#MeToo - Red de daders, dan red je de slachtoffers

Je opsluiten in zwijgen en eenzaamheid is niet alleen iets van slachtoffers maar ook van daders, zegt Remy Jacobs. Zelf was hij slachtoffer van seksueel misbruik in de rk kerk. Die ervaring deelde hij eerder in een theaterproductie. Nu doet hij in het kader van de #MeToo-beweging een oproep om het zwijgen te doorbreken, in veilige kring: "Geen heksenjacht, maar een hartenjacht, daar gaat het om: eenzaamheid verdrijven, pijn genezen, hoop bieden op een wereld waarin mensen erkennen wat zij anderen hebben aangedaan en tot inkeer komen.

Door Remy Jacobs

Een groot verhaal is onthuld.
Uit het verborgene aan het licht gebracht,
niet één verhaal, maar duizenden.
Duizenden verhalen vanuit de eenzaamheid,
geboren uit de stilte van schaamte en schuld,
angst, afhankelijkheid en verwarring.

Verzwijgende stilte

Jarenlange stilte. Verzwijgende stilte,
schuldig verzwijgen van hen die wisten
maar niets deden: in dat soort stilte
wordt niet gehoord, niet gezien, niet gesproken.
Verzwijgende stilte, schuldigheid en schaamte
in de gevangenis van eenzame opsluiting.
Angst voor geweld, geweld dat versterkt wordt
door de knellende band van onderdrukkend zwijgen.
Gevangen in ogen die verpletteren,
alleen al wanneer deze je aankijken en neersabelen:
'spreek niet, want ik vermorzel je.'
Het is een gevolg van de aandacht voor seksueel overschrijdend
gedrag van volwassenen tegenover kinderen en nu dus ook
volwassenen tegenover elkaar: het gaat vrijwel
altijd om macht en dominantie.
Vrijwel altijd gaat het om een slechte afbakening van grenzen
en om de vraag: Van wie ben jij het bezit? Wie is de baas?
Hoe blijf je de baas? Hoe houden mensen controle over elkaar?
Wie doet daarin wat? Ogen kunnen dwingen.
Bij kinderen nog meer dan bij volwassenen en ogen kunnen
beiden opsluiten in eenzaamheid, in stilzwijgen en afhankelijkheid.

Daders

Deze ogen, dit zwijgen, deze eenzaamheid
is niet enkel de eenzaamheid van de slachtoffers.
Het is volgens mij ook de eenzaamheid van de daders:
Zitten zij wellicht gevangen, vastgebonden aan de dwingende ogen
van hun eigen daders?
Waren zij misschien ook slachtoffer, eigendom geworden
van iemand die hun eigen kinderlijke onschuld heeft vernietigd?
Zien zij in de ogen van de jongens of meisjes
– of misschien ook in de kwetsbaarheid van de volwassenen –
die zij misbruiken zijn eigen kindertijd terug? Waren het vaders… moeders… ooms… neven…?
Proberen zij door het misbruik dat zij doen te ontkomen
aan het misbruik dat hen is aangedaan?

Of zijn zij in de macht van een andere kwade macht?
Gevangen in de knellende banden van het zwijgen
over wat niet mag, wat we samen niet willen,
wat de onschuld van kinderen en volwassenen vermoordt:
dit zwijgen vermoordt de menselijke ziel, maakt ziek
en daarna schuldig: de vermoorde onschuld is niet langer te spelen.
Zo gaat het bij seksueel grensoverschrijdend gedrag.

De ziel raakt verwrongen, opgejaagd in drift
door de wolf die jaagt op zijn prooi.
“Uw vijand, de duivel, waart rond als een brullende leeuw:
weerstaat hem, sterk door het geloof” (1 Petrus 5,8).
Niet iedereen is dit geloof gegeven.

Leren spreken

Daders moeten – net als slachtoffers – leren spreken.
Zij moeten hun stilzwijgen doorbreken
hun pijn, angst, schuldigheid en eenzaamheid openen:
Alleen wanneer zij zichzelf in het volle licht kunnen tonen
zijn ze te helpen, en door te luisteren helpen wij als samenleving
de héle samenleving, door te erkennen dat mensen
ploeteren en zweten met hun seksualiteit.
Dat het helaas mensen kunnen zijn die dicht bij je staan
die je kind iets aan kunnen doen wat je nooit had vermoed.
Dat het mensen zijn, zoals jij en ik, die je zou willen vertrouwen
die in hun eenzaamheid niet kunnen – of soms niet willen –
spreken, niet kunnen uiten waar zij mee worstelen en ploeteren.
En dat het mensen zijn waar velen naar hebben opgezien,
die zichzelf hebben verlaagd tot het misbruiken van hun macht
over hen die aan hen werden toevertrouwd of zich aan hen toevertrouwden.

“Machtigen haalt de Heer omlaag van hun troon,
eenvoudigen brengt Hij tot aanzien” (Lucas 1,51).

Helen

In het nieuwe spreken en luisteren, het vertrouwd raken met motieven en pijn,
wordt het misschien mogelijk te reinigen, te zalven en te helen.
Soms is een strenge therapie nodig in combinatie met opsluiting.
Soms is vriendschap en hulp, rust en reinheid nodig
om kwader te vermijden, ook al zal het kwaad mensen altijd vergezellen:
sommige mensen zijn kwetsbaarder, zwakker.
Zouden wij hen nagelen aan de publieke schandpaal, dan wordt het kwaad versterkt.
Recht moet worden gedaan: aan de kwetsbaarheid van de kinderen,
aan vrouwen en mannen, aan de kwetsbaarheid van de rechtelozen.
Kwade daden moeten – juridisch - bestraft, maar ook genezen:
Misbruik moet geen kans meer krijgen,
door het zwijgen te doorbreken, in veilige kring, in veilige omgeving.
Geen heksenjacht, maar een hartenjacht, daar gaat het om:
eenzaamheid verdrijven, pijn genezen, hoop bieden op een wereld
waarin mensen erkennen wat zij anderen hebben aangedaan en tot inkeer komen.
Motieven onderzoeken en veranderen.

Zielen, de ongeschonden zielen, weer terugvinden,
dat lijkt mij een opdracht aan Christenen gegeven.
Als je daders redt, red je de slachtoffers.

Woede

Maar wat dan met de woede? Want woede is er.
Woede om het verloren kind. De verlorenheid, de kwelling van de eenzaamheid,
de woede om de overval op het lichaam – of het lichaam van je kind –
die woede is normaal en terecht. Maar zij moet – gaandeweg – gericht worden:
Niet alleen op gerechtigheid, hoe belangrijk ook: maar op verzoening.
Verzoening primair met jezelf en met je eigen lichaam,
en – als je de moed hebt om je woede te veranderen –
op verzoening met wie je iets heeft aangedaan:
daarvoor is het noodzakelijk de dader er “eerst uit te gooien”,
alle banden en lijnen met de dader te verbreken.
Pas dan kun je vrij, en ongehinderd door diens macht,
je woede – als je dat wilt en kunt – omzetten in
wat Jezus zou noemen: "liefde voor je 'vijand'."
Woede is nodig om gerechtigheid om te smeden tot barmhartigheid.

Rust en verlichting

Jaren geleden werkte ik in Banneux, een klein heiligdom bij Spa:
Maria zou er zijn verschenen met de naam: Maagd der Armen,
Een prachtige christelijke naam die refereert aan de Zaligsprekingen.
de Maagd der Armen ziet het lot van allen:
De geschonden kinderen, vrouwen en mannen, de geschonden onschuld,
het zwijgen en schuldig verzwijgen. De armoede van onze samenleving
en van ons tijdsgewricht:In Banneux spreekt zij een tekst van overgave
en van zorg om de last van je leven af te werpen:
“Kom, steek uw handen in het water: open je hart
voor de Verlosser, opdat je verlost wordt."
Het is een echo in onze geschiedenis van:
Komt allen tot Mij, die uitgeput zijt, en onder lasten gebukt,
en Ik zal u rust en verlichting schenken.
De vraag is niet enkel of “de Mensenzoon bij zijn wederkomst het geloof zal vinden”,
maar of mensen elkaar barmhartigheid kunnen betonen: elkaar zien als deelgenoten
van deze ene wereld die wij mogen bewonen,
waarin het kwade overwonnen kan worden door het goede te doen.

[box Type ="shadow"]

Doorbreek het stilzwijgen

Remy Jacobs is geestelijk verzorger en priester. In 2014 maakte hij samen met theatermaakster Marjolijn van Heemstra de voorstelling 'Als ik de liefde niet heb'. Daarin vertelt hij over zijn persoonlijke ervaringen als slachtoffer van seksueel misbruik in de rooms-katholieke kerk. Het betrof een misbruik van zijn tiende tot zijn vijftiende door een pater en de dirigent van het kerkkoor uit zijn parochie.
Later werd hij zelf priester. Toen hij zijn homoseksualiteit niet langer meer kon en wilde verbergen, stopte hij in 2005 met zijn pastorale werk. Met zijn theatervoorstelling wilde hij een einde maken aan wat hij de hypocrisie rond seksualiteit in de katholieke kerk noemt. Het werd een persoonlijk verhaal over liefde en de afwezigheid daarvan, over machtsmisbruik binnen systemen en de vraag hoe een kwetsbaar individu zich staande houdt tegenover grote structuren.
Zijn ervaringen maakt hem extra gevoelig voor en betrokken bij de actuele #MeToo-discussie, die sinds vorig jaar de openheid over seksueel misbruik in een stroomversnelling heeft gebracht. In bovenstaande tekst geeft Remy Jacobs uitdrukking aan die betrokkenheid, waarbij hij de nadruk legt op doorbreking van het stilzwijgen, niet alleen door slachtoffer, maar ook door daders.
Naast geestelijk verzorger en priester is Remy Jacobs ook dichter, acteur en blogger (Ideon.nl/blogs).

[/box]

Meer over dit onderwerp, in rubriek: Daders en slachtoffers