Lofprijzing en eerbied

Het materialistische 'verhaal' van onze cultuur over de werkelijkheid, heeft onze kijk op het leven verschraald. Maar er gloort iets hoopvols, ziet Lisette Thooft. "Het valt me steeds meer op hoe onverschrokken spiritueel, zelfs religieus, de maatschappijkritische denkers en essayisten zijn die ik volg op het internet."

Door Lisette Thooft

In het vogelnestkastje in mijn ienimini achtertuintje broedde een koolmezenpaar. Ik keek er naar met bezorgde bewondering: wat een werk voor die beestjes. Eerst moesten ze dus al die takjes en pluisjes aandragen voor het nest, daarna wekenlang af en aan vliegen met torretjes, rupsjes en wat niet al om het piepende broedsel tevreden te houden.

Maar op een dag keek ik nog eens beter en ik zag dat de koolmees die net uit het nest kwam en weer verder ging zoeken, met een opwaartse zwenking wegvloog, in guirlande-vorm zeg maar, met gusto, vleugeltjes uitgespreid in de zon. En ineens besefte ik, ontroerd: dit is pure levenslust. Dit vogeltje heeft hier vooral heel veel plezier in.

Lofprijzing

Iets dergelijks trof iemand over wie de Amerikaanse essayist en activist Charles Eisenstein vertelt in een boeiende voordracht. (Zie hieronder). Deze man was getuige van een prachtige zonsondergang waarbij een grote verzameling vogels opvallend luid aan het zingen was, en hij wist plotseling met diepe zekerheid: dit is lofprijzing.

Daar zijn we niet mee opgevoed, zegt Eisenstein; zoiets als vogelzang bij een zonsondergang wordt wegverklaard door een mechanisme in de hippotalamus van de vogels waarbij fotonen neuronen stimuleren… of iets dergelijks. Er is geen ruimte voor lofprijzing in het materialistische ‘verhaal’ van onze cultuur. En daardoor zijn we vervreemd geraakt van de goddelijkheid in alles. Die de realiteit is.

Voor Eisenstein is dit de realiteit: wij zijn op Aarde om te loven, te ontvangen, te schenken en te scheppen.

Tegen het eind van zijn geïnspireerde speech vraagt hij de vierhonderd mensen in zijn publiek om een korte oefening te doen in rolwisseling. Ieder zoekt zich een gesprekspartner; de minst cynische vertelt de ander iets over wanhoop die hem of haar soms kan bevangen in deze crisistijd. De ander, die normaal dus het meest cynisch is van de twee, neemt voor deze gelegenheid de tegenovergestelde positie en antwoordt met hoop en vertrouwen. Als oefening, om uit vaste standpunten weg te komen. Heel de kloof, is Eisenstein’s nieuwe motto, healing the divide.

Wonder

Dat deed me denken aan een gesprek dat ik had met mijn goede vriend Theo van de Kerkhof, mijn oud-collega bij Volzin en tegenwoordig eindredacteur van de Bezieling. In het algemeen ben ik een doorgewinterde optimist, vertrouwend dat er niets buiten Gods wil om kan gebeuren. (Iemand noemde me zelfs eens ‘hysterisch positief’). In onze filosofisch getinte gesprekken is Theo meestal de meest kritische en analytische van de twee.

Maar laatst lag ik somber wakker van de gedachte: wat hebben we al veel kapot gemaakt. Al die insecten die er niet meer zijn, al die diersoorten die uitsterven, de vervuilde en onvruchtbare bodems… Hoe is het mogelijk dat we zo meedogenloos onze grijperige en graaierige gang gaan? Hoe kunnen we met ons allen zo slecht zijn, zo onderontwikkeld, zo liefdeloos?

Toen ik dit vertelde aan Theo, terwijl we wandelden door een prachtig arboretum vol weelderige rhododendrons en wisteria’s, nam hij tot mijn verrassing een zachtmoedig standpunt in.

“Je kunt ook zo denken”, antwoordde hij: “Wat een wonder dat er toch zoveel goedheid is.” Want de natuur is amoreel, maar de mens heeft desondanks liefde, mededogen en altruïsme ontwikkeld.

Onverschrokken spiritueel

Eisenstein’s voordracht heet ‘The Next Five Years’ en hij legt uit: dat is geen voorspelling van een toekomst die ons hoe dan ook te wachten staat, maar eerder een voorstel, een uitnodiging: wat zullen we doen? Als onbewuste patronen bewust worden gemaakt, zegt hij, hebben we een keuze. En dat is er aan het gebeuren, wereldwijd – we worden ons bewust van het benauwende verhaal van onze tijd over technologie en medicalisatie, controle en winstdenken. Dus kunnen we kiezen voor een nieuw verhaal, dat wortelt in een oeroud narratief: het verhaal van de goddelijkheid in alles. In de mens, in de natuur, in de wereld om ons heen. Het resultaat van zo’n mens- en wereldbeeld is eerbied.

Dit is de realiteit volgens Eisenstein.

Het valt me steeds meer op hoe onverschrokken spiritueel, zelfs religieus, de maatschappijkritische denkers en essayisten zijn die ik volg op het internet. Woorden als goddelijkheid, heiligheid, lofprijzing en eerbied tref je bij hen nog eerder aan dan in de kerk, tegenwoordig.

Goddelijkheid

Hoe is het afgelopen met de koolmezen in mijn tuin? Bijna helemaal goed. Op de ochtend dat de eerste uitvloog, moest ik helaas weg, oppassen bij mijn dochter die naar haar werk moest. Dus ik heb niet kunnen zien hoeveel nieuwe vogeltjes er uit de nestkast zijn gekomen. De bovenbuurvrouw appte geschokt dat een ekster er één had gegrepen. Treurig, maar ja, een wild dier dat een ander wild dier opeet… Ik was blij dat ik mijn kat op tijd had binnengehouden.

En ik zie dikwijls koolmeesjes in mijn tuin. Het is enorm gemakkelijk om daarin goddelijkheid te zien. En lofprijzing in mijn hart te voelen.