'Geloof begint bij jou', schrijven de remonstranten als slogan in hun logo en op hun website. Eerder al deed het vrijzinnige kerkgenootschap van zich horen door opmerkelijke reclame-uitingen als 'Mijn God trouwt ook homo's'. Maar is dat alles wel werkelijk zo vooruitstrevend als het lijkt. Buigen de remonstranten niet het hooft voor individu, ego en consument. Bovendien weten de reclamejongens van de kerk wel erg precies wat God allemaal vindt. Vincent Duindam stoort zich er in toenemende mate aan.

Door Vincent Duindam

In onze tijd staat het individu centraal. Als je iets wilt verkopen, moet je daarop inspelen. Dat kunnen alle marketeers je vertellen.

En er zijn dan ook veel reclame campagnes die hier gebruik van maken.  Zo herinner ik me “Viva, omdat het fijn is om jezelf te zijn”. Het leven is een feestje, maar  je moet je eigen slingers ophangen. Bedrijven helpen je graag met hun producten. Kies voor jezelf, verwen jezelf, zorg voor jezelf, pak een momentje voor jezelf. Met thee, een boek, koffie, of een biertje. Zeep, shampoo, crèmes. Het draait allemaal om jou. En wat zou er mis kunnen zijn met een heerlijke kop Palermo espresso, of een Westmalle Tripel? Niets natuurlijk. Genieten beschouw ik eerder als zegen dan als zonde.

Maar de commercie maakt gebruik van deze sentimenten (de wereld draait om jou, jouw pleziertjes, jouw voorkeur en afkeer)  – en versterkt ze ook. Het lijkt een ‘instrumentalisering van de leefwereld’, om de woorden van Habermas  te gebruiken.

Vrijplaatsen

Je zou hopen dat er vrijplaatsen zijn, sacrale plaatsen waar deze eenzijdigheid niet zou kunnen doordringen. In de kerk bijvoorbeeld. Daarom treffen de spotjes van de remonstranten me in toenemende mate als hinderlijk. Ze moeten gedacht hebben: hoe kunnen we ons (geloof) aan de man/vrouw brengen.  Misschien zó: “Geloof begint bij jou”.

De marketing van geloof. Hier komt toch weer individu, ego, consument centraal te staan. En willen we niet juist was losser daarvan komen? Kan juist spiritualiteit ons daar niet bij helpen? Juist bij geloof/religie/spiritualiteit hoop je dat doelen en middelen overeenstemmen. “Er is geen weg naar vrede, vrede is de weg.” Of “my life is my message”. Als dat niet overeenkomt, klopt er iets niet. Alsof je een actie voor #metoo gaat financieren  met een stripteaseshow.

Stemt God D66?

Bovendien weten de marketeers blijkbaar ook precies wat God vindt. “Mijn God houdt ook van homo’s.” Dat is natuurlijk veel beter dan wanneer dit niet zo zou zijn. Maar het slaat toch de plank volkomen mis. Heeft God vragenlijstjes van het SCP ingevuld? Stemt God D66 of GroenLinks? Dit is eigenlijk hovaardig. En toch ook niet echt heel anders dan bevindelijk gereformeerden. Sommige gelovigen weten ook precies dat God boos is en daarom laat hij/zij de aarde beven in Groningen. Of Zeeland onder lopen in 1953.

Als je zo precies weet wat God denkt, heb je niet alleen een beeld van hem/haar gemaakt, maar je stopt God ook ‘in een doosje', zoals in het liedje van Donald Jones: 'Ik zou je het liefst in een doosje willen doen'. Dan heb je controle over je eigen Godje, kun je er af en toe liefdevol naar kijken – en hem/haar inzetten voor je eigen onderneming. Maar God, The Beloved, dat wel, is veel groter dan dat, veel meer een mysterie. De grond van ons bestaan.

“Mijn God begon met de oerknal” zeggen de remonstranten. Ik vermoed dat hun God ook vwo heeft gedaan, gestudeerd, links stemt (net als ik trouwens, dat even voor de goede orde), maar ik ben God niet, 'God woont aan de overkant' zingt Raymond van het Groenewoud.

Eindelijk stil

Hun God ‘gelooft’ vast ook in de evolutie (net als ik). En, als ik het zo aanzie, gaat hun God met pensioen op zijn/haar 67e. En dan wordt het stil. Eindelijk stil... Verblijven in niet-weten, niet-oordelen, het mentale lawaai even uitzetten.

Gaat het er niet juist om dat we van onze (ego)troon afstappen en ruimte maken voor ‘de Ander’, of desnoods ‘de Ene’. In elk geval zal het een enorme bevrijding zijn, als we ons kleine (geconditioneerde) zelf uit het centrum halen.

Soms kunnen juist moeilijke, ‘niet-maakbare’ dingen ons een zetje in de goede richting geven. Jean-Jacques Suurmond schreef daar erg mooi over in zijn boek over de ouderdom “Meer geluk dan grijsheid”.

Het kan ons ook helpen onszelf niet zo vreselijk serieus te nemen. “Taking yourself seriously is the original sin”. zegt Oscar Wilde. En waarschijnlijk is dat de meest wezenlijke, universele religieuze boodschap.

Benauwd

Ik mis het opene, het speelse in de reclames van de remonstranten.  Ze weten het allemaal best zeker. Ze kennen God, ze kennen zichzelf.

Eigenlijk klinkt telkens door: “Mijn God is de beste!” Opnieuw alsof je een product op een concurrerende manier aanprijst. Mijn tandpasta maakt jouw tanden witter. Ook weer markteconomie-denken.

Maar hoe benauwd klinkt het. Ondanks de bijna krampachtig vooruitstrevende toon, zijn het allemaal sociale wenselijkheden, gemeten naar de huidige tijdgeest. En over een tijdje dus weer achterhaald. Dan kan weer een andere club hun boodschap als ‘nieuw’ gaan uitventen, een update een upgrade, een Geloof 2.0, een 3.0 versie.

Lieve remonstranten, ik mag jullie graag. Beschouw me als een vriend. En ik denk ook graag met jullie mee over de toekomst, want katholieken en protestanten staan op een schat, maar mensen zien het niet. Hoe kunnen we ze wekken? Door zelf wakker te worden: “Het nest is goed, maar het heelal is ruimer", zegt de dichter  Hendrik Marsman.