De doden maken zich op om terug te keren in hun graf. Een dag van herdenken loopt op zijn eind. Maar pijnlijke herinneringen laten zich soms minder makkelijk verdrijven. Tijd heelt niet alle wonden. "Heugenis van betere dagen, scherpt de angel van het leed", zegt de dichter Potgieter
Door Ralf Bodelier
Oma zit in haar leunstoel aan het raam.
Ze staart naar de nevelslierten waarin op deze dag de doden wonen. Want zo gaat het verhaal: met Allerzielen treden de zielen buiten hun graven, dwalen rond in de rook van het vagevuur, om er pas ’s avonds en met behulp van een kaarsje, weer naar te worden teruggelokt.
Met een vochtige zakdoek in haar hand, is oma vandaag bij haar gestorven kinderen. Zij is bij haar overleden man en bij haar eigen, langzaam maar zeker afstervende lichaam. Na 95 jaar, woont ook zij in een wereld waar de levenden schaars goed zijn geworden.
Vanochtend scharrelde ze over het kerkhof.
“Pas als ik daar lig, ben ik weer bij ze”, zegt ze nu, terwijl ze haar zakdoek over haar ogen haalt.
Ik zwijg. Want hoewel Allerzielen is bedoeld om te bidden voor de overledenen in het vagevuur, word je op deze dag
vooral herinnerd aan je eigen sterfelijkheid.
“Misschien dat ik Johan dan ook weer zie.”
Johan? Wie is Johan? Daar heb je het nog nooit over gehad.
“Johan, ja, Johan was nog voor opa. Toen ik twintig was had ik een andere vrijer. We hadden alles al bij elkaar gespaard.”
“Dus er waren al trouwplannen?”
“We waren al in ondertrouw. Maar Johan kreeg een ander. Toen hadden we al vier jaar verkering. Ik wist niet beter, of ik zou bij Johan blijven. Op een dag maakte hij het gewoon uit. Daar begreep ik toen helemaal niets van. Ik was er kapot van, jarenlang.”
“Is Johan met die ander getrouwd?”
“Ja. En ik ontmoette opa.”
De zakdoek komt weer tevoorschijn.
“Zij was hun dienstbode. Ik denk dat hij al langer verliefd op haar was. Je kunt je niet voorstellen hoe ik dat mens haatte.”
Liefdesverdriet is van alle tijden. En tijd heelt lang niet alle wonden. Integendeel. “Heugenis van betere dagen, scherpt de angel van het leed”, dichtte Everhardus Potgieter ergens in de negentiende eeuw.
“Wist opa dat je zoveel van Johan gehouden hebt?”
“Hij was zo’n lieve man. Hij zou daar nooit iets van hebben gezegd.”
“En Johan. Heb je die nog wel eens gezien?”
“Natuurlijk. Hij woonde niet ver bij ons vandaan. Johan kreeg tb. Hij is jong gestorven.”
“Dat alles is alweer zo’n zeventig jaar geleden gebeurd.”
“Ja.”
Samen kijken we naar buiten. De nevel wordt door de schemering vervangen. De doden maken zich op om weer in hun graven terug te keren.
“En zij, wanneer is zij doodgegaan?”
“Zij? Zij leeft nog”
“O?”
“Jaaa, we zaten pas nog naast elkaar bij de kapper.”
Tjonge. Wat zeggen jullie dan tegen elkaar?
“Wat we tegen elkaar zeggen? Niets natuurlijk.”
Verbaasd kijkt oma me aan.
“Je denkt toch niet dat ik ook maar íets tegen dat mens zou zeggen?”
Ik zwijg.
“Soms weet de haat van geen verzoening, zelfs niet in de dood”. Ook dat dichtte Potgieter al.
Beste Ralf, Geïnspireerd door die prachtige - kersverse - column van Lisette Thooft en de oma waarover jij schrijft, wil ik jou(w lezers met een dito oma's, lees gerust: soortgelijke ervaringsdeskundigen!) graag verwijzen naar de fantastische ervaringen van Lisette. https://www.debezieling.nl/liefde-ontwikkeling/
Nb. Het lijkt mij een evident-gemiste kans om van ons hart een moordkuil te maken en zonder liefde en/of verzoening te hebben ervaren, te sterven...
Dan zouden wij immers in de eeuwigheid die ongetwijfeld volgt op onze dood, iets wezenlijks missen...
Liefde is al sinds mensenheugenis in ontwikkeling. Wie kent niet de zo herkenbare 1K 13, die ons al vele eeuwen geleden werd aangereikt? Voor vrijwel elke humanist, socialist-, agnost, advaita/New Ageleraar, zeg maar gerust elk Westers bezield en bevlogen mens mogen deze woorden onze weg waarborgen:
1 Korintiërs 13 - De liefde
1 Al sprak ik de talen van alle mensen en die van de engelen.... 13 Ons resten geloof, hoop en liefde, deze drie, maar de grootste daarvan is de liefde.
Laten wij maar hopen en blijven geloven dat het - uiteindelijk - alleen om die Liefde zal gaan.
Het is schitterend te zien hoe ervaringsdeskundigen, zoals Lisette, met gesneuvelde relaties/huwelijken, toch de liefde en verbindingen weet te koesteren en te beschrijven. Dat lijkt mij een uiterst troostrijk voorbeeld voor elke gebroken relatie. Ook voor alle huwelijken/relaties, die ook nu weer op het punt staan te worden ontbonden. Dichtbij en ver weg is er nog zoveel bemoediging en perspectief mogelijk. Zolang wij onze wereld maar verbeteren en bij onszelf willen beginnen.
Geniaal is het citaat: “Je moet het ego offeren op het altaar van het huwelijk.” Vaak is immers ons ego de aanleiding om ons door marketeers te laten verleiden tot het ontwikkelen en bevredigen van talloze behoeften, die wij - van nature - nooit zouden hebben om ons te ontwikkelen tot gelukkige mensen.
De kranten staan helaas bol van kommer en kwelberichtgeving. Hoogst frustrerend voor elk mens èn ons economisch perspectief. Gelukkig is en blijft er nog zoveel mogelijk om de wereld te verbeteren!
Ik hoop dat Liefde de diepste intentie is van alle miljardairs die The Giving Pledge tot ontwikkeling hebben gebracht. Anders geven wij de BRIC-landen opnieuw dat verkeerde voorbeeld. Alleen Liefde zal onze wereld hoopvol maken en duurzaam waarborgen en -beschermen. http://givingpledge.org/