Marinus van den Berg heeft het niet zo op het woord 'leuk'. In de maand van het depressiegala en de maand van de spiritualiteit (thema: Opnieuw beginnen) vraagt hij aandacht voor andere waarden: genieten van kleine dingen, je eigen interesse volgen ook al vinden anderen dat saai. Hij vraagt aandacht voor de onmacht en het uithouden bij de onmacht en hij schreef een gedicht voor al degenen die alleen nog in het einde een nieuw begin kunnen zien. 

Door Marinus van den Berg

Je leven steeds leuker maken met steeds minder moeite. Voor wie dat wil is er het boek Steeds leuker van Jelle Hermus. Ik zag het aangekondigd voor de maand van de spiritualiteit. Ik mag er niets over zeggen zolang ik het nog niet gelezen heb. Toch belemmert zo'n titel mij om naar de boekhandel te gaan en aan dat boek te beginnen. Vooral als de ondertitel luidt: Schrap de ellende en neem de korte route naar een leuker leven. Je zult die weg maar niet vinden. Dan ben je een nog grotere sukkelaar. Gaat het daar dan om in het leven: steeds leuker met steeds minder moeite?

Depressiegala

Er is in deze maand ook een depressiegala geweest met speciale aandacht voor depressie bij jongeren. Verhalen en cijfers over depressie, ook al bij kinderen, vertellen me dat voor teveel mensen het leven niet zo leuk is. Ik lees ook steeds vaker dat het leven onder steeds hogere druk staat. Druk zijn, maar niet onder druk staan en je niet onder druk laten zetten, is een levenskunst die na te streven is. Druk zijn is niet hetzelfde als veel tegelijk doen en alsmaar doorgaan. Druk zijn is bezig zijn, betrokken zijn, doelen hebben, uitkijken naar, maar het is ook de kunst van pauzeren, lopen met de handen op de rug, ontspannen met vrienden zijn, niets hoeven en niet steeds gebeld worden.

Kleine tips

In deze maand januari, waarvan men zegt dat er de meeste echtscheidingen zijn en de depressies toenemen omdat de feestdagen voorbij zijn, is ook de vakantiebeurs. We kunnen steeds verder en steeds goedkoper vliegen voor een paar dagen. Er kán maar er móet ook steeds meer. Er is een boek over de honderd - of zijn het er duizend? - steden die je zeker gezien moet hebben. Voordat je sterft, maar dat wordt er niet bij gezegd. Kleine tips die niet duur zijn en niet veel moeite kosten om lichtmomenten in je alledaagse leven te scheppen kunnen heel nuttig zijn en leuk zijn, zoals 111 plekken in Rotterdam die je gezien moet hebben (2), een boek dat ik cadeau kreeg. Er zijn ook dergelijke gidsen in Utrecht en elders (3). Overigens vind ik soms iets heel anders leuk dan waarvan iemand zegt: “Daar moet je eens naar toe, joh: zo leuk!” Maar een ander vindt misschien weer saai waar ik enthousiast van word.

Onthaasting

‘Leuk’ lijkt zoiets te zijn dat niet verplichtend en niet belastend en niet inspannend is, maar ik kan ook genieten van iets wat me de nodige moeite heeft gekost. Ik las hoe je een abdijbiertje van de Abdij van Berne, waar ik was om te praten over mijn boek Na-werk-tijd (4), het beste kunt drinken om er optimaal van te genieten. Dat gaat niet zomaar en een van de paters zei me dat de ware genieter over een flesje in een bijbehorend kelkglas een hele avond doet. Kijk, dat vind ik nu leuk. Die onthaasting en het volgen van het ritueel is een kunst en vraagt om aandacht en tijd nemen. Alleen al het schuinhouden van het glas en het inschenken (niet gieten!). Dat is wat anders dan naar een pilsje achterover klokken of  eten wegwerken.

Opnieuw beginnen

Het thema van de maand van de spiritualiteit is Opnieuw beginnen. Zo’n thema lokt me en trekt me aan. Ook leven in na-werk-tijd, zoals ik dat nu voor het derde jaar leef,  is een vorm van opnieuw beginnen. Het is trouwens ook dóórgaan, want een nieuwe levensfase staat niet los van het geleefde leven en wat in dat leven zin gaf of niet zo leuk was, om nog even bij dat vreselijke woord te blijven. Ik heb momenteel veel reden om dankbaar te zijn en geniet van veel, maar dat staat niet los van wat steeds mijn aandacht had. Het staat niet los van de verhalen van de mensen die geen nieuw begin meer kunnen vinden. Op weg naar de abdij voor de lezing hoorde ik weer van treinenuitval vanwege een aanrijding met een persoon. Als er niets leuks meer is. Het hield me ook de volgende dag nog bezig en schreef de tekst Een ander nieuw begin.

Een ander nieuw begin

Een nieuw begin, altijd weer
Je probeerde het steeds weer

Je zocht het alsmaar opnieuw
dat nieuwe begin hier voor jou

Het zou er altijd weer zijn
Elke dag kon een nieuw begin zijn

Je dagen werden steeds meer nacht
Nergens en niets van een nieuw begin

Je zocht het einde als nieuw begin
Een onbekend ander nieuw begin

Dat aanvaarden als nieuw begin
is het zwaarste nieuwe begin.

Onmacht

Maar ik dacht de voorbije weken ook aan de berichten over Nouri, de jonge veelbelovende middenvelder van Ajax die in coma ligt. Ik las over de letseladvocaten en de verwijten richting de dokters. Waren ze wel op tijd en hadden ze de ernst van de situatie wel goed ingeschat? Ik dacht aan mijn ervaringen in mijn werktijd aan mensen met een niet aangeboren hersenletsel. Ik dacht aan hen die gestorven waren na maanden coma. Maar vooral dacht ik aan de onmacht. De onmacht van de naasten, maar ook de onmacht van hulpverleners die soms meer verwijten kregen dan dank. Ik herinner me hoe moeilijk het was om een wederzijds vertrouwen te krijgen. Ik zag hoe er ook door naasten gezocht werd naar iets ‘leuks.’ Het was te zien aan de beterschapskaarten en de knuffels en de muziek die op werd gezet. Maar het onderliggende lijden aan de onmacht was het grootste lijden. Worden Nouri en zijn familie beter van het gevecht dat nu via de letseladvocaten wordt gevoerd of komen er alleen maar nieuwe letsels van? Bij de onmacht blijven is misschien wel het zwaarste dat er is. Wie kan dat en is er zoiets als onmachtsbekwaamheid? Nabij zijn aan wie in onmacht komen, begint met zwijgen, met tijd nemen, met aandacht. Loskomen van je eigen tempo. Het is beginnen in een andere tijd steeds opnieuw. Het is geen korte route.

--------------

(1) Jelle Hermus, Steeds leuker, schrap de ellende en neem de korte route naar een leuker leven, Kosmos uitgevers, 2017
(2) Mirjam de Winter/Femke de Winter, 111 plekken in Rotterdam die je gezien moet hebben, Thoth, 2017.
(3) Henny van der Eng/Fenna Riethof, 111 plekken in Utrecht die je gezien moet hebben, Thoth, 2016.
(4) Marinus van den Berg, Na-werk-tijd, toegewijd leven, Ten Have, 2017.