Waarom grijpt God niet in? In de cirkels van geweld in Rwanda, in Syrië? In het onbevattelijke brein van die co-piloot? Het christendom heeft deze existentiële vragen in het centrum van zijn beschouwen geplaatst. Waar was God toen Jezus aan het kruis hing? Datzelfde christendom geeft twee antwoorden. Er is het harde antwoord van Goede Vrijdag: nee, God grijpt niet in. En er is het vreemde antwoord van Pasen: opstanding. Een verwarrend antwoord, zegt René Grotenhuis. Goede Vrijdag blijft ons steken, ondanks het paasantwoord “dat zich beweegt buiten de categorie van ons menselijk weten en kennen en ervaren”. Het leed wordt niet met terugwerkende kracht ongedaan gemaakt.

Door René Grotenhuis

“Kom dan van het kruis af.” In het lijdensverhaal, dat dezer dagen via de Matteüs passie van Bach, The Passion, of gewoon in de kerk tot ons komt, staan deze woorden vlak voor het moment dat Jezus sterft aan het kruis. Omstanders willen wel eens zien of hij zijn claim waarmaakt: als hij pretendeert de koning van Israël te zijn, dan is dit het moment om het te laten zien.

Het is de vraag naar het Godsbewijs dat de hele geschiedenis door klinkt: waarom laat God Auschwitz, de Goelag toe? Waarom moorden mensen elkaar uit in Rwanda, Syrië? Waarom kan God niet ingrijpen in de onophoudelijke cirkel van geweld? Waarom, zo vragen de nabestaanden van de vliegtuigcrash in Frankrijk zich af, waarom kon God niet verhinderen dat de co-piloot onze geliefden meenam in zijn zelf gekozen dood?

Existentiële vraag

Het zou nog betrekkelijk simpel zijn als we de vraag konden afdoen als de vraag van ongelovigen, van buitenstaanders. Zo simpel is het niet. Het is net zo goed de vraag van iedere gelovige die worstelt met de zinloosheid van het lijden en de dood. Laat nu eens eindelijk zien dat je bestaat. Maar de uitdaging ‘kom van het kruis af’ gaat niet alleen om een Godsbewijs. Ze heeft een diepere lading. Ze vraagt aan God om te laten zien dat Hij om mij geeft, dat mijn relatie met hem iets voorstelt. Als God echt om mij geeft, als ik iets ben in Zijn ogen, dan zou hij toch iets moeten doen en het niet zomaar op zijn beloop moeten laten.

Dat is ook wat enkele zinnen later opklinkt in het verhaal van Jezus’ lijden en sterven als hij vraagt: “God, mijn God, waarom hebt gij mij verlaten?” Wat eerst een uitdaging is van omstanders op zoek naar een Godsbewijs, wordt vervolgens een existentiële vraag van Jezus naar de betekenis van de relatie. Aan het eind lijkt de relatie afwezig, is niet meer voelbaar dat er een God is die om hem geeft. En daarmee is zijn onderneming, die op die relatie was gebaseerd, zinloos geworden.

Helder nee

De vraag wordt twee keer beantwoord. Eerst in een helder nee. De omstanders krijgen geen Godsbewijs en de verlatenheid van de man aan het kruis wordt niet in een machtig gebaar opgeheven. Dit keer geen engel die, zoals in het verhaal van het offer van Isaac, net op tijd ingrijpt en zo voorkomt dat Isaac geofferd wordt.

Dat heldere nee van de non-interventie, van een God die zich afzijdig houdt, valt ons telkens weer rauw op ons dak, blijft onbegrijpelijk en onrechtvaardig. Het laat ons in de kou staan in ons persoonlijk leven en in een gewelddadige samenleving. Het is nooit bevredigend. Dat verbindt gelovigen en ongelovigen, binnen- en buitenstaanders, toeschouwers en deelnemers.

Verwarring

Het antwoord dat op de ochtend van Pasen komt, laat ons in verwarring achter. En ook dat antwoord bevredigt niet. Terwijl er een vraag is gesteld in de realiteit van leven en lijden, van lichamelijkheid en pijn, krijgen we een antwoord dat van de andere kant komt, dat zich beweegt buiten de categorie van ons menselijk weten en kennen en ervaren. We krijgen een antwoord als we eerst naar de andere kant springen, als we, al is het maar uit koppigheid, geen genoegen nemen met het nee van de non-interventie.

Het antwoord van Pasen maakt echter het nee van Goede Vrijdag niet ongedaan. Ook dat steekt. Het leed wordt niet met terugwerkende kracht ongedaan gemaakt. We krijgen onze geliefden niet terug.

Zo blijft Goede Vrijdag, ondanks Pasen, ons steken.

Lees ook het commentaar van Theo van de Kerkhof: "Wat mag je verwachten van Pasen?"

 »Lees ook andere artikelen van René Grotenhuis