"Kerstmis is een feest van koppige mensen die niet opgeven en die geloven dat deze wereld door Gods geest nieuw kan worden", aldus René Grotenhuis.  Hij gaat niet mee in de cynische beschouwing die Kerstmis reduceert tot sentimentaliteit. De opleving van sociale warmte en betrokkenheid met kerst laat zien dat heel veel mensen in de kern weten waar het om gaat, wat ons uiteindelijk gelukkig maakt en tot onze bestemming brengt.

Door René Grotenhuis

De afgelopen maanden is de aandacht voor de migratie vanuit Afrika dagelijks nieuws.  Huiveringwekkende beelden van slavernij uit Libië. Treurige verhalen van migranten die stranden in de woestijn van Niger. Beelden van gelukkigen die erin slagen te ontkomen aan de Libische kustwacht en met hun bootje op de Middellandse Zee worden opgepikt. Een Europa-Afrika top waar met veel woorden en weinig zichtbare daden het probleem van Afrikaanse migratie wordt besproken.

Ik zag een stukje van een ontmoeting tussen de presidenten van Frankrijk en Ghana waar de laatste zei dat jongeren in Afrika moesten blijven omdat daar hun toekomst ligt. Je zag Macron een beetje verveeld kijken. Dat verhaal had hij vaker gehoord: mooie woorden waar hij niets van geloofde.

Afrika

Toen begreep ik dat misschien wel het grootste probleem rond migratie is dat we niet geloven dat Afrika het kan oplossen. We zijn inmiddels overstelpt met treurige en dramatische verhalen. Wetenschappers rekenen ons voor dat het met de enorme aantallen jonge mensen en de toekomstige bevolkingsgroei van Afrika eigenlijk wachten is totdat de tijdbom ontploft. Met een groeiend fatalisme en cynisme zien we het aan en omdat niemand ons een sluitend plan kan bieden dat de problemen oplost, noch daar noch hier, steken we in zekere zin onze handen in de lucht.  Omdat we ze niet allemaal hier in Europa willen hebben, houden we ze nu op afstand in Libië, in Niger en Mali: daar moet de tijdbom dan maar ontploffen.

Beleidsmakers en wetenschappers trekken in hun rapporten en onderzoeken trends door en extrapoleren cijfers op grond waarvan ze maatregelen en plannen bedenken. Ze voeren in hun modellen cijfers in over werkgelegenheid, leeftijd van de bevolking, economische groei, infrastructuur, technologie en concluderen dan dat het niet mogelijk zal zijn om de groeiende druk van een jonge generatie Afrikanen op te vangen en in goede banen te leiden.

Geloven

Bijna tien jaar geleden was de titel van mijn eerste boek over de toekomst van ontwikkelingssamenwerking: ‘Geloven dat het kan’. Daar begint het mee. Voorafgaand aan de analyses en cijfers en in weerwil van onderzoeken, gaat het er allereerst om te geloven dat de wereld een rechtvaardige wereld kan worden en dat die rechtvaardige wereld niet alleen voor ons in Europa maar overal elders gerealiseerd kan worden.

Voor mij is Kerstmis het feest van ‘Geloven dat het kan’. Kerstmis is een koppig feest, een feest van koppige mensen die niet opgeven en die geloven dat deze wereld door Gods geest nieuw kan worden. Die zich niet neerleggen bij feiten en cijfers en rapporten en onderzoeken. Ze geloven dat het niet nodig is ons neer te leggen bij fatalisme.

Kerstmis

Met Kerstmis laten mensen op heel veel plekken zien dat ze geloven dat het kan. Ik behoor niet tot de cynische kerstbeschouwers voor wie het feest helemaal in de greep van commercie en sentimentaliteit is terecht gekomen. Die vinden dat het geen zin heeft met Kerstmis een paar dagen aardig en sociaal voelend te doen als je dat de rest van het jaar ook niet bent. Voor mij laat die eruptie van sociale warmte en betrokkenheid juist zien dat heel veel mensen in de kern weten waar het om gaat, wat ons uiteindelijk gelukkig maakt en tot onze bestemming brengt. Die warmte, betrokkenheid en aandacht zijn ook door het jaar heen te vinden in klassen, verpleeghuizen, opvangcentra, en ook in winkels en distributiecentra. Het is waar dat het vaak verborgen is achter targets, deadlines, milestones en planning & control spreadsheets. Het is verstopt en vaak verstikt omdat het niet uit te drukken is in meetbare waarden en financiële rendementen. Met kerst nemen we met zijn allen de kans waar om los van het keurslijf van beleid, doelen, resultaten en budgetten ons te laten leiden door waar we in geloven.

Zalig Kerstfeest.

René Grotenhuis, Geloven dat het kan, Nieuwe perspectieven op ontwikkeling, macht en verandering, Ten Have, 2007, 174 blz, € 17,50.