“Brooks prikkelt je met de vraag of je naar geluk moet zoeken of naar iets wat je vreugde brengt. Dat zijn verschillende dingen. Ga je mee met de tijdgeest van zelfgerichtheid en persoonlijke vrijheid of zoek je naar verbinding?” Rob Timmerman, vrijwilliger en hulpverlener op zee en in het Griekse opvangkamp Moria, is enthousiast over ‘De tweede berg’ van de Amerikaanse politieke commentator en recensent voor de New York Times David Brooks.

Door Cees Veltman

“Het is een Amerikaans boek en dan ben ik altijd een beetje op mijn hoede. Gaat het weer over zoveel stappen naar een succesvol leven? Het leven is immers niet zo maakbaar, volgens mij. Het basisidee van het boek spreekt me echter sterk aan: neem afstand van de ik-gerichtheid en zoek verbinding met anderen. Beklim na de eerste berg van carrière maken een tweede berg voor een zinvol leven. Toen ik het boek uit had, had ik niet eens zoveel nieuws gelezen. Brooks baseert zich op bekende denkers als Etty Hillesum, moeder Teresa en de Amerikaanse katholieke activiste Dorothy Day, maar ik herken zijn ontwikkeling in mijn eigen leven. Het is een weg die ik zelf heb afgelegd en waar ik nog niet op ben uitgewandeld: met vallen en opstaan richting een betekenisvol leven, in dienst van de ander.

Ik heb zelf ook die eerste berg beklommen van carrière maken – in de tv-wereld – en op de top daarvan alleen maar leegte gevoeld: is dit het nu? Ik keek op het werk in de toiletten in de spiegel en dacht: wat doe ik hier op deze aardkloot, wat voor een raar spelletje ben ik aan het spelen? Ik belandde in een burn-out en heb ontslag genomen. Hoe het verder moest, ik had geen idee. Totdat op Facebook vrijwilliger-bemanning werd gevraagd voor een reddingsboot voor de kust van Lesbos. Ik werd meteen aangenomen.

Dolende Jood

Brooks wil gemeenschapswaarden als roeping, huwelijk, gemeenschap en religie terugvinden. Hij noemt zich een dolende Jood en een zeer verwarde christen, maar heeft een groot vertrouwen in de toekomst. Je kunt pas zinvol leven als je je leven uit handen durft te geven, zegt hij. Brooks prikkelt je met de vraag of je naar geluk moet zoeken of naar iets wat je vreugde brengt. Ga je mee met de tijdgeest van zelfgerichtheid en persoonlijke vrijheid die je jezelf toedient als heroïneshots? Ik denk dat we nu het failliet van het tijdperk van zelfgerichtheid meemaken. Vaak kennen we zelfs onze buren niet meer. Volgens Amerikaanse cijfers is een op de drie 45-plussers chronisch eenzaam is. Dat is het gevolg van het leven op de eerste berg, puur gericht op het individu.

Die houding komt nog voort uit de jaren zestig toen we dachten dat persoonlijke vrijheid het hoogste ideaal was – als reactie op de sociale controle en bekrompenheid van de jaren vijftig. Maar we zijn doorgeschoten, vind ik. We lopen nu zelfs het risico van een terugkeer naar nadruk op ras, huidskleur en eigen religie. Dat zal ons echter niet de vrijheid brengen die we verlangen, laat het boek zien. Er moet nog iets meer zijn dat je leven zin geeft. Brooks schrijft dat we het moeten hebben van anderen, van wederkerigheid. Ik merk zelf ook dat daar behoefte aan is. Mensen willen niet alleen de vrijheid van de oceaan voor zich zien, maar liever een rivier oversteken en zich verbinden met de mensen aan de overkant. Daarvoor is wel nodig dat we elke dag iets van ons ego inleveren. Zelf heb ik een burn-out nodig gehad om dat te ervaren.

Behoefte aan verbinding

Ik zie de behoefte aan verbinding als een lampje aan de horizon waar we naar toe kunnen gaan. Verbinding met anderen kun je al voelen door een blik, een hand op je schouder, een flesje water dat je wordt aangereikt terwijl je aan het werk bent. Ja misschien is er nog wel een derde berg ook, maar de tweede berg is al een hele worsteling hoor. De tweede bergbeklimming brengt verplichtingen met zich mee, zegt Brooks, een reeks van geloften die we aan onze omgeving afleggen. Maar, zegt hij, stel je eens voor dat een wezen van grenzeloze liefde een gelofte jegens ons heeft afgelegd. Sta eens stil bij de mogelijkheid dat wij de objecten zijn van een alomvattende verplichting en toewijding met als doel ons te verlossen en veilig thuis te brengen. Dat is het religieuze vertrouwen van Brooks dat me sterk aanspreekt.”

------------------------------

David Brooks, ‘De tweede berg: De zoektocht naar een zinvol leven’, Spectrum, 400 blz., € 21,99.