Het kwaad heeft geen vat op hen gekregen

"Als ik aan David denk dan is mijn hoofdgedachte: vreugde", schrijft zijn moeder in haar dagboek over haar omgekomen zoon. Titus Brandsma, die zondag 15 mei heilig wordt verklaard, straalde naar getuigen zeggen blijheid uit tot het einde. En de Oekraïense zangeres Jamala gaat als een hedendaagse 'gefährlicher Mensch' rond om steun te vinden voor haar land. 'Het kwaad heeft geen vat op hen gekregen. Laat dat de hoofdaandacht zijn nu', schrijft Marinus van den Berg.

Schoonoord

Ook nu de oorlog weer woedt

Elke dag is er om vrede te brengen
Ook nu de oorlog weer woedt

Elke dag is er om een lied te zingen
Een lied dat troost en sterkt

Elke dag is er om hulp te bieden
Hulp voor wie schuilen moeten

Elke dag is er om te luisteren
Luisteren naar wie oorlogsmoe is

Elke dag is er om gast vrij te zijn
Gasten aan tafel uit te nodigen

Elke dag is er om te bidden
Ook voor wie niet geloven kan
God let op het hart dat liefde en vrede zoekt.

Elke dag is een dag om liefde te laten openbloeien
Kwetsbaar en schoon als in de maand van mei

Door Marinus van den Berg

Alles staat er in bloei. De wind speelt met de takken. De zon rimpelt door het water. Het is er paradijselijk rustig niet ver van de drukke Westzeedijk en het hart van de stad. Stond er ook alles in bloei in mei 1945? Ik was nog niet geboren. De weg was misschien druk met de vertrekkende bezetters. Het hart van de stad was een gat na 14 mei 1940.

Vreugde

In het nabijgelegen park is nu een herdenkingssteen voor David. David Mees. Hij werd daar op 5 mei 1945 neergeschoten. De steen staat onder een Libanonceder. De onderste regels zijn uit het dagboek van zijn moeder: "Als ik aan David denk dan is mijn hoofdgedachte: vreugde".

Telkens weer als ik stil sta bij deze steen raakt me deze tekst. Ik heb haar meerdere malen gelezen: lees – versta ik wel wat er staat? Je kind, je zoon, 21 jaar op de dag van de bevrijding doodgeschoten. Alle bezetters waren de stad nog niet uit! Het is niet te bevatten. Was het een rancuneuze daad van verliezers? Over de daders geen woord op deze steen. Wel een regel uit Davids dagboek waarin hij schrijft over de wil van God die liefde is.

Jamala

Vreugde heeft deze jongen nagelaten in het leven van de moeder. Misschien ook wel zorg en spanning, maar de vreugde is de hoofdgedachte. In de avond van deze dag – 2 mei 2022 – kijk ik naar de Oekraïense zangeres Jamala, moeder van twee zoontjes. Ze is te gast in Collegetour van Twan Huys. Zelden is er op televisie zoveel stilte tussen de vraag en het antwoord als deze avond. Ze ontvangt de vraag, denkt na en spreekt vanuit haar hart. Haar man is in de Oekraïne en haar zoontjes zijn in Israël. Met beiden is er dankzij middelen die er in 1945 nog niet waren life-contact maar je voelt de afstand schuren door je hart. In 2016 zong ze het winnende lied, dat - verwijzend naar de Oekraïne in 1944 - stem gaf aan het verdriet van een moeder wier kind dood uit een transporttrein wordt geworpen. Jamala draagt er aan bij dat dit niet vergeten wordt, zoals de woorden uit het dagboek eraan bijdragen dat David niet wordt vergeten. Dat Jamala door Europa trekt en geld inzamelt om mensen in de Oekraïne te steunen is niet zonder levensgevaar. Zij wordt gezien als een “gefährlicher Mensch”, een gevaarlijk mens in de ogen van hen die hun waarheid als de enige waarheid zien.

Zo werd ook Titus Brandsma gezien die namens de bisschoppen, met aan de leiding van kardinaal De Jong, een tegengeluid liet horen. De Jong vroeg hem langs de redacties van katholieke media te reizen om met hen over dat tegengeluid te spreken. Roeping in een levensgevaarlijke tijd. Titus wordt op 15 mei in Rome heilig verklaard. Voor velen was hij dat al. Voor allen die zich hebben verdiept in zijn geschriften. Ik mocht het ene, geschreven in Scheveningse gevangenis, en het andere in Dachau, ontvangen via het bisdom Rotterdam. Een bijzonder geschenk op deze derde mei.

Geen vat

Erik Borgman pleit in zijn recente column op de Bezieling ervoor om Bevrijdingsdag Vredesdag te gaan noemen. Vrede waaraan elke dag gewerkt moet worden. Vrede die niet vanzelfsprekend is. De moeder van David Mees schrijft in haar dagboek dat vreugde haar hoofdgedachte is. Titus Brandsma straalde naar getuigen zeggen blijheid uit tot het einde. Christus was zijn vreugde die zijn leven gaf voor de vertrapten. Het kwaad had geen vat op Titus gekregen. Jamala vocht tegen haar tranen. Ze waren kwetsbaarheid en kracht tegelijk. Haar innerlijke kracht inspireert om elke dag bij te dragen aan vrede ook als dat gevaarlijk kan zijn. Jamala is een heilige nu. Ik hoop dat de kern van Titus leven verbonden wordt met het nu en de hoofdaandacht zal krijgen in de media nu.

Marinus van den Berg, 3 mei 2022