Sommige gedachten van advaita-leraar Ramesh Balsekar komen op het eerste gezicht nog al cru over. Ze laten mijn hersenpan kraken, zegt Lisette Thooft. Volgens Balsekar hebben we geen vrije wil. "We spelen rollen in de film die Bewustzijn heeft gemaakt."
Door Lisette Thooft
De corona-crisis is bedacht door het Bewustzijn. De kwijnende oude mensen, opgesloten in hun zorginstellingen: Gods wil. De economische recessie: onderdeel van het grote plan van de Kosmische Intelligentie. Niemand van ons heeft ergens schuld aan. Wij zijn alleen de poppetjes die het spel spelen, zoals het bedacht is door de Bron.
Ik las het boek Ontsnappen is onmogelijk, gesprekken met de advaita-leraar Ramesh Balsekar, en ik denk nu dat alles wat hij zegt waar is. Maar het knarst in mijn hersenpan.
We hebben geen vrije wil, volgens Balsekar. We spelen rollen in de film die Bewustzijn heeft gemaakt; die film is allang geschreven, wij doen alleen maar wat er in het script staat. We zijn voorgeprogrammeerde psychosomatische organismen die handelen volgens onze programmering, bedacht door het Bewustzijn. Als je dat echt beseft, zegt Balsekar, niet alleen met je hersens maar door en door, dan komt er een diepe vrede in je. Dan zie je: geen schuld, geen trots, geen haat. Je bent nergens schuldig aan, kunt nergens trots op zijn en hoeft niemand te haten.
Voorgeprogrammeerd
Ben je dan niet ook je verantwoordelijkheid kwijt? Nee, zou Balsekar zeggen: die is ook allang voorgeprogrammeerd. Of niet. Probeer je als verantwoordelijk mens maar eens onverantwoordelijk te gedragen – lukt je niet. En andersom.
Maar heb ik dan geen vrije wil? Ga eens na of je leven gelopen is volgens jouw vrije wil, raadt de goeroe aan; kijk maar eens goed naar bijvoorbeeld de laatste vijf jaar. En inderdaad, als ik terugkijk zie ik allerlei verrassende wendingen en besluiten die uit de lucht leken te vallen. Niet bepaald een door mij gepland en geordend bestaan.
Energie
Bewustzijn is voor Balsekar hetzelfde als God – de vertaler schrijft in een voorwoord dat Balsekar een voorkeur had voor het gebruik van het woord God, maar dat dit bij ons juist weerstand oproept en daarom vervangen is door Bewustzijn.
“Noem het Energie”, zegt de goeroe ergens, “noem het Bewustzijn of Kosmische Intelligentie of God. Dat maakt niets uit. Je aanvaardt dat het gebeurt door Bewustzijn, de Universele Energie, of de Bron.”
Ik had wat meer God erin wel fijn gevonden, omdat het bij mij op een bodem valt van godsvertrouwen, wat natuurlijk een heerlijke staat is. Godsvertrouwen, faith, is het gevoel dat het in elk geval oké is wat er gebeurt, want God is liefde dus als liefde dit verzonnen heeft, dan is het ergens goed voor, al kan ik niet direct zien waarvoor.
En ja, mijn eigen goeroe Barry Long sprak ook vrijmoedig over God. “Als je wilt weten wat Gods wil is”, zei hij weleens: “kijk dan om je heen. Wat er nu gebeurt in jouw leven, is Gods wil.”
Dat is eigenlijk ook totaal hersenpankrakend.
Vrije wil
Het kraakt, omdat ik helemaal geen robot wil zijn die alleen maar doet wat Bewustzijn bedacht heeft. Maar ja, dat is mijn ego, ook bedacht door Bewustzijn volgens Balsekar, een illusie van vrije wil, die onmisbaar is en het leven zoals wij het leven mogelijk maakt. Dus dat hoort allemaal bij de film die Bewustzijn heeft bedacht.
Zo zegt Balsekar het: “Er is niet echt een doel. Het is vermaak. Kijk, als een film alleen maar ‘goede’ personages kent, geen slechteriken, wie zou er dan naartoe gaan? Je gaat naar de film omdat het je belangstelling heeft. Er is een held en er is een boef. Dus in deze film heeft Bewustzijn helden en boeven geschapen, romantische films, tragedies en komedies. Bewustzijn heeft het script voor de film geschreven, de film geproduceerd, de regie gevoerd, en speelt alle personages. Dit is een belangrijk punt: Bewustzijn lijdt onder en geniet van alles wat de personages overkomt. Bewustzijn heeft de film gemaakt en Bewustzijn is er Getuige van.”
Dat is de liefde van God: Hij laat het regenen over de goeden en de kwaden, en hij lijdt met ons mee en geniet met ons mee.
Zegeningen
Ik vond het vreemd en fascinerend om alles wat ik al zo vaak gehoord en gelezen heb, in advaita-formuleringen terug te vinden. En ook diep ontroerend, helend, vredigstemmend. Want alles blijft gewoon zoals het was: ik blijf gewoon mijn best doen. Om God zoveel mogelijk te laten te genieten, om het lijden van God te verlichten. Niet omdat ik zo goed ben maar gewoon omdat ik zo geprogrammeerd ben, godzijdank. Wat een zegeningen heb ik in mijn leven. En wat een bevrijding zit hierin: geen schuld, geen trots, geen haat.
----------------------------------
Ramesh Balsekar, Ontsnappen is onmogelijk, vertaling van Your Head in the Tiger’s Mouth, Samsara 2020.
M.b.t. de film analogie: in mijn boek 'Spinoza in het licht van bewustzijnsontwikkeling' uit 2017 (p.27) verwijs ik naar Chopra, die zegt dat het uit de gedachtestroom komen door middel van het denken zelf, zoiets is als proberen je aan je eigen haren uit het drijfzand te trekken. De menselijke geest kan echter meer dan denken alleen. We kunnen het denken transcenderen en de diepere werkelijkheid van de stille getuige ervaren. Chopra geeft de volgende analogie:
"Voor het projecteren van een film is een scherm nodig ... De beelden bewegen en spelen op het scherm; levendige emoties en energiek drama worden uitgebeeld. Ondanks dat alles, wordt het scherm zelf er niet in betrokken. Het is geen deel van de film ... Het verschil tussen de menselijke geest en een filmscherm is dat wij wel betrokken raken in de film, omdat het ons leven is. Het scherm binnen onszelf wordt zo ondergedompeld in onontkoombare persoonlijke beelden, dat de gewaarwording van het bestaan van een scherm - een onveranderlijk, onaangedaan gedeelte van de geest - verloren gaat ... Als je al deze beelden weghaalt, is er nog steeds iets van ‘mij’ over: degene die besluiten neemt, het scherm, de stille getuige ... [Het doel van meditatie is] om op een systematische wijze de stille getuige in onszelf te onthullen, een mogelijkheid die voor iedereen op elk moment openstaat".
Blijft de vraag of er effectieve methoden zijn om de stille getuige te ervaren, en of het iets uitmaakt of we in een vrije wil geloven?
Voor mij is het de vraag of dat scherm inderdaad ook hetzelfde is als 'degene die besluiten neemt'. Ik denk van niet. De stille getuige is alleen getuige van de besluiten die door het psychosomatisch organisme genomen worden.
Lisette, ik denk dat je gelijk hebt in zoverre dat ‘degene die besluiten neemt’ dat beslissen doet op zijn/haar niveau van het rationeel-empirisch bewustzijn. Maar die persoon heeft ook een onderliggend niveau van transcendent bewustzijn (de stille getuige) en dat is derhalve ook deel van de persoonlijkheid.
Indien er geen vrije keuze is omdat we ten diepste Brahman zijn, en derhalve geen verantwoordelijkheid hebben, waarom leunt de een dan achterover en doet de ander er alles aan vanuit dezelfde bron?
God mag het weten!