Boeken kunnen richtingwijzers zijn, of als vrienden op je levenspad. In de nieuwe rubriek 'Mijn boek' interviewt journalist Cees Veltman iedere maand een hedendaagse zinzoeker over zijn of haar favoriete boek. Godsdienstfilosofe Desiree Berendsen bijt de spits af met het boek ‘Nader tot U’  van Gerard Reve. "Dat boek is onweerstaanbaar. Reves ironie is juist heel serieus. Hij heeft mij geholpen gelovig te blijven.”

 Door Cees Veltman

“Ik heb Nader tot U gelezen tijdens mijn vormende jaren in de jaren tachtig, toen ik 16 was. Mijn leraar Nederlands had me opeens verteld dat de school een bibliotheek had. Dat wist ik niet en ik was er nogal verbolgen over dat me dat nooit eerder gezegd was. De leraar las voor uit Nader tot U en ik leende het boek meteen. Diezelfde avond heb ik het nog uitgelezen. Ik vond de gedichten erin ongelooflijk helder. Ik had nooit iets gehad met poëzie, maar nu begreep ik er iets van. Het expliciet erotische erin vond ik geweldig. Dat vond ik ook zo mooi in zijn latere boek  Moeder en zoon. Wat ik er nog steeds aansprekend aan vind, is dat Reve sfeervolle en associatieve verbindingen maakt tussen religie, mystiek en seksualiteit.

 De ander zoekt ook jou

Reve heeft me geholpen om gelovig te blijven. Neem zijn beroemde gedicht ‘Dagsluiting’: ‘Eigenlijk geloof ik niets,/ en twijfel ik aan alles, zelfs aan U./Maar soms, wanneer ik denk dat Gij waarachtig leeft,/ dan denk ik, dat Gij Liefde zijt, en eenzaam, /en dat, in zelfde wanhoop, Gij mij zoekt,/zoals ik U.’ Of:  ‘En indien het waar was, dat God liefde was,/dan moest dit betekenen dat wij slechts bestonden,/ in zoverre we lief hadden.’

Dat zijn fijne gedichten voor een zoekende 16-jarige die zich eenzaam voelt. Je bent zelf zoekend, maar die ander zoekt jou ook. Dat sprak me erg aan. Ik heb het boek vaak herlezen. Vooral de gedichten erin lees ik steeds anders. Toen ik 16 was, veranderde het mijn leven, maar dat gebeurt nu ik ouder ben en meer heb gezien, natuurlijk niet meer. Ook het gedicht over zuster Immaculata, die in het verborgene oude mensen verzorgt, ben ik anders gaan lezen, met meer bewondering voor die zuster. Het boek was een eyeopener voor me en het fascineerde me. Ik volgde ook de discussies van theologen erover. Ik zou het boek aanraden voor alle 16-jarigen en zeker aan alle theologen. Die zouden in deze winterse tijd in elk geval de gedichten moeten lezen.

Onweerstaanbaar

Ook Reve’s ironie vind ik geweldig. Soms ben ik er niet voor in de stemming, maar het interessante van zijn ironie is dat het zijn boeken en gedichten juist heel serieus maakt. De samenhang van zijn homo-erotiek, de drie-eenheid en Maria is heel ironisch en over de top, maar het is wel serieus. Het maakt hem dogmatisch en anti-dogmatisch tegelijk. Dat vind ik het mooie eraan. Hij zegt iets en ontkent het meteen en tegelijkertijd is het op een bepaalde manier wel waar. Hij kijkt naar de praktijk van het leven, de ervaring en het gevoel. Hij associeert veel in zijn eigen eigenwijze taal met geestige lettertypen en ouderwets en tegelijk modieus taalgebruik. Dat maakt het onweerstaanbaar.

Nader tot U speelt duidelijk in de jaren zestig met zijn verzet tegen het communisme van zijn vader en met de verwijzingen naar communistisch Oost-Europa, maar Nader tot U heeft ook iets tijdloos.”

Gerard Reve, Nader tot U, De Bezige Bij, 192 blz., € 16,90.

Interview met Gerard Reve, december 1999 in het programma Spiegels.