Het moderne kerstverhaal dat de reclamewereld ons toont, heeft hoe dan ook een happy end. Op het eind komt alles nog net goed. Maar, zegt René Grotenhuis: "Het kind van Bethlehem is niet het einde van een feelgoodmovie, het is het begin van een leven dat eindigt op het kruis en beide zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden."

Door René Grotenhuis

Met kromme tenen verdraag ik de soms onvermijdelijke Ster-reclameblokken op de tv. In deze kersttijd worden we overstelpt met over de top en mierzoete kitsch die ons moet doen geloven dat er (met behulp van AH, Plus, Jumbo, Lidl en wie al niet) een geweldige, warme, gezellige en harmonieuze kerst zit aan te komen. Het glazuur springt spontaan van je tanden. Overal wordt ons een happy end beloofd aan het kerstdiner. De ene familie haast zich met het hele kerstdiner om de geboorte van de kleindochter mee te maken, de ander wacht op moeder die zich vanwege een business opportunity naar China begeeft en bijna het kerstdiner mist, maar natuurlijk net op tijd is. Het zijn allemaal romantische feel-good filmpjes die ons spoorslags naar de betreffende supermarkt moeten lokken.

Op scherp

We lijken dat soort feelgoodfilmpjes-met-goede-afloop ook nodig te hebben. Als je de stand van zaken op een rijtje zet is er weinig reden voor een feelgoodkerst. De stikstofcrisis en het boerenprotest zet de verhouding tussen stad en platteland op scherp. Internationaal is na de mislukte klimaattop opnieuw een jaar verloren gegaan, dat we eigenlijk niet kunnen missen. Het onderwijs in de grote steden is bij gebrek aan leerkrachten in een staat van voortdurend crisismanagement terechtgekomen.

De reclamefilmpjes in deze kersttijd moeten ons het gevoel geven dat het nog wel goed kan komen, dat we het op het laatst toch nog redden en harmonieus en gezellig met elkaar deze spannende periode kunnen beëindigen. Maar ik vrees het ergste. Zowel bij het lerarenprotest als nu bij het boerenprotest zie ik hoe vakbonden en boerenbonden niet meer hun achterban vertegenwoordigen en onverbiddelijk worden teruggefloten als er een akkoord lijkt te zijn. Zit de frustratie zoveel dieper dan gedacht of is het ingraven in het eigen belang zo ver gegaan dat het oplossen niet meer goed gaat en ook een kwistig rondstrooiend kabinet (geld voor onderwijs, uitkoop van boeren, meer natuur) geen soelaas meer biedt? Het optellen van alle deelbelangen leidt nog niet tot een ervaring van gedeeld algemeen belang waarmee we ons gezamenlijk rond het kerstdiner kunnen scharen.

Deus ex machina

De kerstfilmpjes van de grootwinkelbedrijven vertellen ons het verhaal van een Deus ex machina: een oplossing en ontknoping die uit de hemel komt vallen en het dreigende probleem net op tijd oplost. Het is het kerstverhaal in moderne verpakking: een God die uit de hemel komt en ons vrede op aarde belooft.

In een aantal klassieke kerstliederen komt naar voren wat de echte betekenis is van dat kerstkind dat uit de hemel tot ons komt. In het lied 'Eer zij God in onze dagen' luidt het begin van het derde couplet ‘Lam van God, gij hebt gedragen elke schuld tot elke prijs’.

In een kerstcantate van Tarquinio Merula die ik deze week in Tivoli-Vredenburg hoorde, zingt het (met dank aan het festival oude muziek voor de vertaling):

Als je de melk drinkt van mijn ongerepte schoot

Want een wrede gezant heeft azijn en gal voor je klaarstaan

Wee mij, wee mijn hart, slaap mijn kindje slaap.

 

Ontvang nu deze borst schone liefkozingen en tederheid

Omdat later ijzeren kettingen hem zwaar zullen straffen.

Wee mij, wee mijn hart. Slaap mijn kindje slaap!

 

Die handjes en voetjes zijn een vreugd en lust voor het oog

Helaas zullen zij op verscheidene wijzen scherp doorboord worden.

Kruis

Het kind van Bethlehem is niet het einde van een feelgoodmovie, het is het begin van een leven dat eindigt op het kruis en beide zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Maar dat deel van het kerstverhaal haalt het niet bij de marketeers, ook al is het nogal eens een betere weerspiegeling van onze werkelijkheid. Laten we het daarom blijven vertellen.