'Ben ik wel goed genoeg'. In haar nieuwste column onderzoekt Lisette Thooft die bange vraag op de bodem van onze ziel. Het liedje 'Tell me why the stars do shine', ontsluit de clou.

Door Lisette Thooft

Ben ik wel goed genoeg?

Het is de bange vraag op de bodem van onze ziel. Ik merk het in mezelf, ik hoor het in de verhalen van mijn cliënten en ik zie het in de meeste mensen om me heen. In de een is het wat bewuster dan in de ander, maar als je goed kijkt, zie je het er doorheen schemeren. Er zijn varianten op, zoals: doe ik wel genoeg voor anderen, of doe ik alles alleen maar voor anderen en doe ik te weinig voor mezelf? Hoor ik er wel bij, mag ik meedoen? Zien anderen me wel, vinden zij me goed genoeg?

Doe ik het allemaal wel goed, heb ik het altijd goed genoeg gedaan?

Roem en rijkdom

Het is die angst die ligt onder het streven naar roem en rijkdom, maar het sneue is: dat werkt niet. Dat zie je bijvoorbeeld aan zo’n Elon Musk die zijn werknemers opdroeg te zorgen dat zijn tweets meer worden geretweet, omdat hij het niet kan verdragen als hij lager scoort dan Biden.

En interessant genoeg helpt het ook niet om totaal de andere kant op te gaan, de wereld te verzaken en als heremiet een druipende grot in te kruipen – dat lees ik in een prachtig essay van Paul Kingsnorth over christelijke mystici.

Kingsnorth bracht de nacht vóór zijn vijftigste verjaardag door in een bos, maar was teleurgesteld in zichzelf omdat hij toch na een paar uur voor de regen ging schuilen. We zijn verwend geraakt door onze luxelevens, concludeert hij.

Als je teleurgesteld bent in jezelf, twijfel je of je wel goed genoeg bent.

Doe ik wel genoeg? Als ik, nu bijna zeventig, terugkijk op mijn leven zie ik dat ik voor een heel groot deel door die bange basisvraag geleid ben. Altijd maar bezig om te voldoen, complimenten te krijgen, bevestiging, goede cijfers, succes in mijn werk, erkenning. Ik zocht de verklaring ervoor in mijn jeugd – ik was natuurlijk niet genoeg gewenst, geknuffeld en bevestigd door mijn moeder en dus probeerde ik alsmaar genade te vinden in andermans ogen. Maar het moet dieper liggen, want veel mensen zijn wel degelijk als kind gewenst, geknuffeld en bevestigd en die hebben toch dezelfde basistwijfel, datzelfde verlangen naar erkenning.

Waarschijnlijk is alleen al het gegeven dat we als afgescheiden wezentjes geboren worden reden om in het diepst van onze gedachten te twijfelen aan onze eigenwaarde.

De mensheid is, denk ik, in werkelijkheid één geheel en we horen er allemaal bij precies zoals we zijn, maar dat beseffen we niet, door die aparte lijfjes van ons. Alsof je de vingers van een hand door vijf gaten steekt in een vel papier zodat je alleen nog maar vijf aparte vingers ziet. De pink maakt zich meteen zorgen omdat hij kleiner is dan de andere vingers. De duim vindt zichzelf te dik. En de middelvinger twijfelt of de anderen wel zien hoe lang en belangrijk hij is.

Liedje

Maar hoe kom je dan aan een gevoel van eigenwaarde zonder ego, zonder jezelf af te meten aan je prestaties of de erkenning van anderen, in welke richting dan ook?

Daarover lag ik eens midden in de nacht te mijmeren, en ik met zelfhypnose stelde ik de vraag aan mijn meest wijze zelf. Terstond kwam er een liedje in me op dat ik op mijn veertiende, meer dan een halve eeuw geleden, leerde in een zomerkamp van de NCSV, de Nederlandse Christen Studenten Vereniging.

Tell me why the stars do shine, tell me why the ivy twines, tell me why the sky ‘s so blue – and I will tell you just why I love you. Het antwoord komt in het tweede couplet: Because God made the stars to shine, because God made the ivy twine, because God made the sky so blue, because God made you, that’s why I love you.

En ik zag het: oh natuurlijk, ik ben goed genoeg, puur en alleen omdat ik geschapen ben door God. Het feit dat ik er ben, geboren in dit lichaam – sowieso is elk lichaam, laten we wel wezen, een onuitsprekelijk wonder van vernuft en creativiteit –  betekent dat ik kennelijk van voldoende waarde ben in de ogen van God om te mogen bestaan.

Het verklaart waarom de zelftwijfel in onze seculiere westerse wereld zoveel groter is tegenwoordig, groter dan in gebieden en tijden waarin mensen nog vanzelfsprekend geloven in een almachtige God, in de wil van de hemel. Onze voorouders zie je op foto’s altijd kaarsrecht staan, zitten en lopen; de meesten van ons zijn ingezakt, voorovergebogen, geknakt. Zij wisten nog dat de mens wikt maar God beschikt, hoe ondoorgrondelijk Zijn wegen ook mogen zijn, dat wij de spiegeltjes zijn op Zijn gewaad. Wij denken dat het leven maakbaar is en dat we onszelf moeten bewijzen.

Maar ik ervaar mijzelf als diepreligieus mens, ik zie God ook als almachtig. Nou meid, zei ik tegen mezelf, dan kan ik de zelftwijfel opheffen en gewoon alleen maar zo goed mogelijk zijn wie ik ben, want dat was dus de hemelse bedoeling.

Oordeel

Niet dat ik daarom ineens naast mijn schoenen kan gaan lopen, want het geldt natuurlijk voor iederéén. Het betekent dat iedereen voldoende waarde heeft, ook mensen van wie ík vind dat ze zich niet goed genoeg gedragen. Ik noem maar even geen namen, maar het maakt ook niet uit: elk wezen is een schepsel Gods en mag er dus zijn van God, zonder uitzondering, en ik mag vinden wat ik vind, maar kennelijk horen vingers die ik afkeurenswaardig gedrag vind vertonen, ook bij die goddelijke hand van acht miljard.

Hm.

Natuurlijk streef ik naar die mooiere wereld die we in ons hart al koesteren. Maar een diep, onschokbaar gevoel van eigenwaarde hangt af van innerlijke acceptatie van mijzelf en anderen, zoals we zijn. Met het opschorten van mijn oordeel erover, tot in de oneindigheid.

Goed plan. Nou nog even doen.