Over het algemeen zijn Nederlanders trots op diversiteit. Diversiteit moet... Behalve in coronatijd. Vaccinatieweigeraars worden over één kam geschoren en hun overwegingen lijken er niet meer toe te doen. Toch, zo benadrukt René Grotenhuis, is het goed om geïnteresseerd te blijven in afwijkende meningen, hoe moeilijk dat soms ook is.
Door René Grotenhuis
Wij Nederlanders laten ons graag voorstaan op de ruimte die we bieden aan diversiteit: of je een kleurtje hebt, wat voor seksuele geaardheid je ook hebt, waar je ook vandaan komt, het maakt niet uit. Sterker nog: wij Nederlanders zijn juist blij met de diversiteit. Daar wordt onze cultuur rijker van. En mocht er al eens iemand uit de pas lopen en niet trots zijn op onze diversiteit dan hameren we erop dat dat toch echt belangrijk is: diversiteit moet.
Behalve in corona-tijd, plots kunnen we afwijkende meningen missen als kiespijn en willen we vooral uniformiteit. Overwegingen en gedachten van mensen die zich niet laten vaccineren lijken er ineens niet meer zo toe te doen. Van minister de Jonge tot de kwetsbare burger met een niet goed werkend immuunsysteem, velen spreken er schande van als mensen zich niet laten vaccineren; in veler ogen is dat bot egoïsme. De Jonge lijkt op een sergeant-majoor die besloten heeft de laatste vaccinatieweigeraar uit te roken met alle middelen die hem ten dienste staan. Dat past goed bij de alom klinkende oorlogsmetafoor: we zijn in strijd met het virus en het zal een lang gevecht zijn dat we alleen kunnen winnen als we alles op alles zetten, de gelederen sluiten en als één man het virus te lijf gaan. Ondertussen gaan we eraan voorbij dat het virus alles te maken heeft met onszelf, onze stijl van leven, ons omgaan met de natuur.
Over één kam
In het debat over racisme, kleur, seksuele geaardheid hoor je voortdurend dat we mensen niet als groep moeten beoordelen, dat we naar de persoon moeten kijken. Benadrukt wordt dat je mensen niet tot hun kleur of seksuele voorkeur mag reduceren.
Bij de vaccinatiediscussie doet dat er niet meer toe, zo lijkt het. Alle weigeraars worden over één kam geschoren en hun keuze is bij voorbaat niet aanvaardbaar, terwijl de motieven wel degelijk kunnen verschillen. Sommigen weigeren een vaccin omdat ze een andere opvatting over gezondheid en gezondheidsbescherming hebben. Het zijn mensen die alles doen om hun eigen weerstand te vergroten, die in leefstijl en eetgedrag consequent hun kijk op ziekte en gezondheid doorvoeren. Sommigen weigeren omdat ze in hun leven vooral een onbetrouwbare overheid hebben ontmoet die hen in de marge van de samenleving heeft geplaatst. Waarom zouden ze die overheid nu ongezien hun vertrouwen schenken? Weer anderen weigeren omdat ze menen te weten dat de farmaceutische industrie vooral dollartekens in de ogen heeft en dat die dus niet te vertrouwen is als ze zegt dat ze de ultieme oplossing heeft voor de pandemie.
Wijsheid van de minderheid
Ik heb van de deep democracy [1] geleerd dat je altijd geïnteresseerd moet zijn in afwijkende meningen. Dat zijn de mensen die je laten zien waar jij een blinde vlek hebt. Ze zetten je op het spoor van wat onder de oppervlakte aanwezig is, maar wat we vaak niet willen zien omdat het ons niet goed uitkomt. Deep democracy wordt ook wel ‘de wijsheid van de minderheid’ genoemd. We denken vaak dat het voor organisaties van belang is ‘dat alle neuzen dezelfde kant op staan’, omdat we dan effectief en efficiënt onze doelen kunnen realiseren. Het adagium van de neuzen dezelfde kant op is vooral geliefd bij autoritaire leiders die geen tegenspraak dulden en die ook vaak met een beroep op de vijandige krachten in de buitenwereld van iedereen vragen om zich te voegen in het beleid van het land of de organisatie.
Ik weet inmiddels dat deze deep democracy benadering geen eenvoudige opgave is juist in deze vaccinatie-discussie. Nu voor de tweede keer mijn operatie voor slokdarmkanker is uitgesteld vanwege het ontbreken van een bed op de IC, is het verleidelijk maar even niet zo in de lijn van deep democracy te denken. Ik blijf het wel proberen.
-----------------------------------------------------
