De marathon is misschien wel het vriendelijkste eendaagse feest in Rotterdam, zegt Marinus van den Berg. Het evenement vond plaats op de zondag na 'de week van Huub Oosterhuis' en werd daarmee de marathon van de hoop.

Door Marinus van den Berg

De marathon (Rotterdam, zondag 16 april) is het feest van de start, het feest van onderweg zijn, het feest van aankomen. Al zijn er afhakers, maar zij hebben vaak ook genoten van de sfeer, van de muziek, van juichende en klappende mensen die bleven aanmoedigen vanaf de zijkant. Doorzetten, volhouden door de dips en inzinkingen en vertwijfelingen heen... De marathon is misschien wel het vriendelijkste eendaagse feest in deze stad.

Het begin was ook dit jaar opmerkelijk: geen startschot maar een druk op een rode knop die het geluid van een scheepstoeter de lucht in stuurde. Dit vanwege de oorlog in de Oekraïne waar het geluid van een schot doet denken aan een geweer, een kanon, een mitrailleur, een raket. Geluiden die een levenslang trauma in het brein kunnen kerven. Geluiden die sterker kunnen lijken dan de woorden zoals "niet een kanon maar de mens zal overwinnen". Zal dat echt zo zijn? Zal dat ooit zo zijn? Je kunt het misschien niet geloven maar wel hopen. Je kunt onderweg op die lange levenstocht aan de randen van de wanhoop raken.

Van de troon af

Ik keek in de zondagochtend naar een herhaald gesprek van Annemiek Schrijver met Huub Oosterhuis over zijn boek: Wolf en Lam. (1) Hij sprak over God die van de troon afdaalde waar mensen hem neergezet hadden. Die velen God noemen is eerder te vermoeden aan de randen van de wanhoop.

In de namorgen reisde ik naar het huis van mijn overleden broer. Hij zou vandaag 74 zijn geworden. Mijn schoonzus had een licht aangestoken bij zijn foto. Ik had een bos geel-witte bloemen gehaald. "Wat zeg je op zo een dag", vroeg iemand: "gefeliciteerd?" "Bij een verjaardag horen bloemen", zei ik. Je kunt ze op het graf leggen maar ik gaf ze aan mijn schoonzus. Mijn broer is afwezig aanwezig. Hij leeft in haar gemis. In het gemis van velen. Niet ergens boven ons maar hier in ons hart. Daar waar de pijn en de hoop leeft.

Op de heenweg in de trein las ik de me aangeraden roman Een klein detail. (2) Een beklemmend verhaal over een meisje dat ontdekt dat haar geboortedatum samenvalt met een afschuwelijk incident in 1948. Er komt een meisje op vreselijke manier om het leven. De roman sleept je mee naar de woestijn. Hij vertelt van de verjaagde woestijnbewoners en van de kolonisten die het gebied opeisen. De roman brengt me naar het Palestijns-Israëlisch conflict, dat steeds uitzichtlozer lijkt te worden. Ik moet ook aan de Oekraïne denken.

We lijken als mensen niet op weg van een feestelijke start naar een feestelijk aankomen, maar we lijken in een vicieuze cirkel te lopen. Aan trauma’s komt geen einde maar trauma’s gaan van geslacht op geslacht. "Zo gaat het nu eenmaal met oorlogen; ze maken relaties kapot, soms zelfs tussen leden van een familie." Zegt iemand in dit boek. Niet alleen militaire maar ook godsdienstoorlogen kunnen dat doen. Zelfs tijdens een oorlog.

Hoop

De marathon van Rotterdam was op de zondag na wat ik de Huub-Oosterhuis-week noem. Elke dag zoveel koninklijke aandacht in zoveel media. Overal zijn stem. Overal zijn hoop… "niet een kanon maar de mens zal overwinnen." In de roman komt deze zin viermaal voor… We kunnen leven van herhalen. Herhalen wat het verlangen van ons hart is. Op de terugreis stapte er een jonge vader met zijn vrouw in. Hij droeg hun kind in een draagzak op zijn buik… Het kind keek me aan en lachte licht. Ik dacht aan dat lied van Huub Oosterhuis voor een van de kinderen van Beatrix en Claus. "Ergens komt een kind vandaan … kind van mensen ben jij voortaan". Ieder kind, zelfs de niet in het leven geborene, vertelt dat niet een kanon maar een mens vrede zal brengen. Ik kreeg de voorbije week ook het bericht van een verwacht kind dat niet levend geboren kon worden. De liederen zoals Gij die weet brengen me in de marathon van de hoop.

• Huub Oosterhuis, Wolf en lam,  Korte verhalen over liefde en dood, Ten Have 2016
• Adania Shibli, Een klein detail, Koppernik 2023