Een kunstwerk van de keramist Harm van der Zeeuw, genaamd De Wachters, inspireerde Marinus van den Berg tot een overweging die past bij de verwachtingsvolle tijd van het jaar, de advent. Op wie wachten deze keramische figuren? Op het leven of de dood? "Of ging hun wachten om een geheim. Een geheim dat zegt dat de dood niet de enige werkelijkheid is die de laatste macht heeft, maar dat er een liefde is die doorgaat?"

Door Marinus van den Berg

Het was in de tijd die vol was met wachtlijsten. Voor kinderen en jongeren die een beschermd onderdak nodig hadden. Voor ouderen die niet meer thuis konden blijven. Voor mensen die naar aangepast werk zochten. Wereldwijd voor mensen in tentenkampen, wachtend op doorgang naar een veilig oorlogsvrij land. Maar wachten had geen goede naam. Het was ook de tijd van niet morgen maar nu. “Waarom niet nu?” zei een reclame voor een cruisetocht naar de fjorden. De tijd van eerst ik en dan jij. Wachten werkte op de zenuwen. In winkels, bij stoplichten, in de wachtkamers van ziekenhuizen, op stations en perrons, in de files.

Haasttijd

Er waren maar af en toe mensen die de voordelen van wachten zagen: wachten als tijd om rond te kijken, wachten als tijd om met een onbekende te praten. Veel mensen liepen met een oortje in hun oor en leken niet te wachten op een praatje met een vreemde. Het was in de tijd dat nagedacht werd over het minderen van de toegestane snelheden op de autowegen. Er zou minder gevlogen kunnen worden als meer mensen de trein zouden nemen, maar dat kostte wel meer tijd. We leefden in de haasttijd.

Wachten was als een klok die niet meer onderhouden werd. Dat wachten ook een tijd van rijpen en groeien kon zijn was een vreemde gedachte aan het worden. Zelfs wijn kreeg daartoe bijna niet meer de kans en als ze die kans wel kreeg werd ze steeds duurder. Velen spraken over duurzaam maar niet minder mensen dachten dat dit vooral duur zou zijn.

Voltooid

Het was ook in de tijd dat gezegd werd dat veel mensen vereenzaamden. Ze zouden niet meer weten hoe ze tijd zinvol konden invullen en er waren steeds meer mensen op leeftijd die het gevoel hadden dat ze vooral een last waren. Niemand die nog op hun zat te wachten. Ze zeiden dat hun leven voltooid was en wilden het einde van hun leven niet afwachten. Soms noemde iemand de dagen saai, alsof alles in een herfstmist was gehuld. Alsof hij voor niemand nog van betekenis was. Soms kwam er wel waardering binnen als een straaltje licht of was een gesprek verlichtend maar het kon ook weer dagen anders zijn. Steeds meer mensen wilden niet afwachten wat komen ging maar wilden het einde zelf in handen nemen.

Tegelijk groeide het zoeken naar plaatsen van stilte en contemplatie. Vaker op een dag bidden zoals de moslims dat doen raadde een bisschop aan. Het zou deugd doen. Zoals weightwatchers adviseren om zesmaal per dag kleinere gezonde porties te eten. “Niet honger maar obesitas is ons probleem geworden”, zei een econoom. Meer rust is wenselijk nu steeds meer mensen lijden aan een burn-out.

Het Rome van de wereldeconomie

Het was in die tijd dat een man die de meest figuratieve keramist van Nederland wordt genoemd, zijn werk uitstalde in de stad die door dezelfde econoom het Rome van de wereldeconomie werd genoemd. “Hier is goud te vinden”, zei hij. Hij moedigde leidinggevenden van bedrijven aan om schatgravers te worden.

Winst maken is mooi en nodig maar niet het enige dat van waarde is en telt. Voor de toekomst hebben we meer nodig. Meer een relationele economie in plaats een economie van ieder voor zichzelf. In een team kunnen veel talenten zijn maar als ze elkaar niet aanspreken en aanspelen verliezen ze, volgens Dick Advocaat, de nieuwe trainer van het verlieslijdende Feyenoord.

De Wachters

In deze stad, in een winkel met thee en koffie uit heel de wereld (Theemaas), exposeerde die keramische kunstenaar, afkomstig uit het Noorden van Limburg. Werk waaraan hij met geduld en passie had gewerkt voordat het de oven in ging. Eenmaal in de oven was het wachten. Je kon er niets meer aan doen. De naam van het werk dat hij exposeerde, daar tussen de vele soorten koffie en thee, luidde: “De Wachters.” Het opvallende aan dit kunstwerk waren de gezichten die alles weg hadden van dodenmaskers.

Het was juist in de dagen waarin velen de overledenen gingen herdenken. Maar niet alleen deze gezichten vielen op, misschien nog meer de gestaltes die fragiel en tegelijk krachtig waren. Ieder die ze zag kon zelf een antwoord geven op de vraag: op wie wachten ze of voor wie wachten ze? Wachten ze op Godot? Wachten ze op leven of op de dood? Of ging hun wachten om een geheim. Een geheim dat zegt dat de dood niet de enige werkelijkheid is die de laatste macht heeft, maar dat er een liefde is die doorgaat. De kunstenaars was geïnspireerd door de wachters die bij tempels had gezien.

Alles direct

Zijn die wachters er om het kostbaarste dat er is te bewaken: liefde die door duurt. Bewaken zij het goud dat er in iedere mens is opgeslagen: dat je elkaar de hand kunt geven en elkaar tot leven kunt wekken. Maar ze waarschuwen ook: wie alles direct en hier en nu wil zien, ziet soms meer dood dan leven.

--------------------

De Wachters van Harm van der Zeeuw is tot 15 december te zien in Theemaas, Karel Doormanstraat 469, Rotterdam. Zie: www.harmvanderzeeuw.exto.nl.