Vorige week, 8 april 2016, presenteerde paus Franciscus zijn lang verwachte document over huwelijk en gezin. Amoris laetitia: De vreugde van de liefde. ‘De paus verandert de leer niet’, luidde hier en daar teleurgesteld het commentaar. Erik Borgman zit er niet zo mee: Alsof de hedendaagse common sense over liefde en relaties de hoogste wijsheid zou zijn. De aanpak van Franciscus is wel degelijk verfrissend. Hij neemt het werkelijke leven serieus met alle ups en downs. Niet om daarin aan te wijzen wat er allemaal mis is of ontbreekt, maar om te zien wat het leven allemaal te bieden heeft. “Vreugde om wat goed is als aanzet van de aanwezigheid van God, die eens alles in alles zal zijn.”
Door Erik Borgman
Er is in de theologische traditie een term voor: fides informis, ongevormd geloof. Ongevormd geloof is bijvoorbeeld het inzicht dat een leven gebaseerd op onverschilligheid en wantrouwen geen goed leven is. Het leven is beter voor wie vertrouwt en zich laat raken door het lot van anderen. De meeste mensen zien dit in en handelen er doorgaans naar. Dat, zegt de katholieke traditie, is goed en waardevol. Zij geven in hun handelen blijk van het inzicht dat zij door liefde gedragen worden en dat van hun kant liefde hierop het gepaste antwoord is.
Wat klassiek ‘gevormd geloof’ heet, fides formata, gaat een stap verder en beaamt de christelijke verkondiging dat God liefde is en dat mensen door trouwe liefde uit te stralen, beeld van God zijn. Fides formata zal van daaruit ook liefdevol leven als de situatie daartoe niet uitnodigt, of als leven vanuit de liefde je zelfs schade berokkent.
Het krijgt bij uitstek gestalte in het door Jezus belichaamde inzicht dat het je willens en wetens overgeven aan de mogelijkheid met geweld gedood te worden, ondanks alle schijn van het tegendeel, een weg ten leven betekent. Zo toonde Jezus zich naar christelijke overtuiging bij uitstek ‘icoon van de levende God’ (Kolossenzen 1,15). Fides informis neigt ertoe te vertrouwen op de liefde waar dat mogelijk blijkt, maar niet waar dat onmogelijk lijkt. Zij is niet helemaal wat zij zou moeten zijn, maar in haar gebrekkigheid is zij wel degelijk echt geloof en echt van waarde.
Echte liefdesrelaties
Zonder het woord te noemen, heeft paus Franciscus gebruik gemaakt van het idee van de fides informis. In de apostolische exhortatie Amoris laetitia, ‘om de vreugde de liefde’, waarin hij de resultaten van de bisschoppensynodes van 2014 en 2015 over het gezin formuleert, stelt de paus nadrukkelijk dat volgens de criteria van de rooms-katholieke kerk gebrekkige liefdesrelaties en gezinsverbanden wel degelijk echte liefdesrelaties zijn. Waar mensen elkaar geen trouw beloven voor het aanschijn van God in een kerkelijk huwelijk, maar trouw zijn in de liefde, is deze liefdestrouw waardevol. Waar een eerdere poging een stabiele relatie vorm te geven schipbreuk leed, is de tweede relatie waarin dit wel lukt een groot goed. Waar mensen samen elkaars kinderen opvoeden, ook waar dit niet hun beider kinderen zijn, is de liefde waarmee en van waaruit zij dit doen een teken van Gods aanwezigheid. De aanwezigheid van God moeten daarom geëerd en hooggehouden worden, evenals degenen die deze aanwezigheid gestalte geven. Weg met de klacht over wat er allemaal mis is of kan zijn, wat er ongeordend aan zou wezen! In plaats daarvan: vreugde om wat goed is als aanzet van de aanwezigheid van God, die eens alles in alles zal zijn.
Aanpassen
De paus verandert de katholieke leer niet, was bij de presentatie van Amoris laetitia op 8 april het commentaar. Sommigen meenden echter dat hij wel laat zien waar de sleutel onder de mat ligt om de deur naar verandering te openen. Dit kan toch weer suggereren dat de kerk zich vooral moet aanpassen aan de manier waarop er verder over gezin en familie wordt gedacht. Alsof dat de hoogste wijsheid zou zijn en de waarde van een kerkelijk document afhangt van de mate waarin het deze aanpassing bevordert! Amoris laetitia is allereerst een pleidooi niet uit te gaan van een bepaald beeld van wat liefdes- en gezinsrelaties zouden moeten zijn, maar te leren van de manier waarop zij werkelijk gestalte krijgen.
De kerk geeft hiermee niet toe aan de druk zich aan te passen aan de hedendaagse common sense, maar het kan wel degelijk nieuwe deuren openen. De manier waarop het document begint, is betekenisvol: ‘De vreugde van de liefde die ervaren wordt door gezinnen, is ook de vreugde van de kerk.’ Dit herinnert aan het begin van de pastorale constitutie Gaudium et spes van het Tweede Vaticaans Concilie (8 dec. 1965):
De vreugde en de hoop, het verdriet en de angst van de mensen van vandaag, vooral van de armen en van degenen die hoe ook te lijden hebben, zijn evenzeer de vreugde en de hoop, het verdriet en de angst van Christus’ leerlingen: er is werkelijk niets bij mensen te vinden dat geen weerklank vindt in hun hart.
Een kerk die solidair is
Dit drukt goed uit wat de paus in dit nieuwe document voor ogen lijkt te staan: een kerk die solidair is met de moeilijkheden die gezinnen te verduren hebben en die van hen wil leren.
Ook de openheid van de rooms-katholieke kerk voor andere kerken begon toen de nadruk niet langer gelegd werd op wat hen ontbreekt, maar op wat zij te bieden hebben. Het bleef daarbij niet bij de erkenning van het geloof van de anderen als ongevormd, maar waardevol. In Unitatis redintegratio, het document van het Tweede Vaticaans Concilie over de oecumene, worden katholieken aangespoord om van dat wat zij aan waardevols bij anderen zien te leren en zich erdoor te laten vormen: Wat echt christelijk is, is immers nooit in strijd met de waarachtige waarden van het geloof; meer nog, het kan altijd leiden tot een dieper doordringen in het mysterie van Christus en zijn kerk.
Analoog kunnen we aan de hand van wat getuigt van God in de liefde en zorg van mensen voor elkaar binnen gezinnen en families, ontdekken wat de waarachtig gelovige visie is op het leven in intieme relaties. De visie op wat in het licht van het evangelie ten volle een goed gezinsleven mag heten, is nog niet af. In deze zin is ons aller geloof tot op zeker hoogte informis. We hebben echter volop de kans ons door elkaar te laten vormen in de vreugde van de liefde die een gestalte is van – met de titel van de eerdere exhortatie van paus Franciscus – Evangelii gaudium, ‘de vreugde van het evangelie’.
Zie hier voor de Engelstalige versie en Duitstalige versie van de exhortatie Amoris Laetitia.
Mijn oecumenische gedachte is : De vele verschillenden Christelijke kerken mogen dan wel verschillend van mening en uitleg over div. (onbelangrijke) theoretische bijbelcitaten hebben. Maar buiten de kerkmuren, in het Open-Veld, daar moeten wij toch één zijn in de Praktijk-uitvoering van ons Christen-zijn en Jezus-leer. Bijbel kennis is belangrijk maar de praktijk-uitvoering hier is toch het belanrijks.
Een symbolisch ,begrijpelijk-verhaal indeze:
In mijn jeugd ben ik naar de ambachtschool geweest om een vak te leren. Als je voor de 6 theorie-vakken alle 6 een ruime voldoende had maar voor het Praktijkvak een onvoldoende, dan kreeg je geen diploma.
Laten wij dan ook niet zo veel discuseren en twisten over sommige bijbel-citaten, Maar ons Christen-zijn in ÉÉNHEID, daawerkelijk in PRAKTIJK brengen, zodat wij als Frontsoldaten, gezamelijk kunnen optreden voor Gods-vredesrijk dat komende is . Hub.