De onmacht van het gelijk - Hoe verder met het Israëlisch-Palestijns conflict?

Wereldleed zag René Grotenhuis met eigen ogen in alle toonaarden. Op weinig plaatsen kwam hij zoveel zinloos lijden en geweld tegen als in Gaza. “Bijna 2000 doden omdat de Israëlische politiek zijn spierballen wil laten zien en omdat Hamas haar politieke doelen boven het leven van zijn burgers stelt.” De internationale gemeenschap moet nu een oplossing afdwingen. Een oplossing bedenken is niet het probleem. Het gaat om de politieke moed van alle partijen om haar nu te realiseren.

Door René Grotenhuis

In de afgelopen tien jaar als directeur van Cordaid ben ik vier keer in Gaza geweest. De eerste keer was in de tijd dat er nog Israëlische nederzettingen in Gaza waren. Het was het meest deprimerende bezoek in die tien jaar. Deprimerender dan Afghanistan of Congo of Zuid-Soedan. Gaza was toen een van God verlaten oord, waar mensen in de leegte staarden, ingeklemd tussen checkpoints , opgesloten in hun eigen enclaves, gedoemd tot niets doen.

Mijn tweede bezoek vond plaats na de ontruiming van de nederzettingen, maar voordat Hamas de macht had overgenomen. Er heerste optimisme, er was beweging en vrijheid, mensen konden hun schouders zetten onder plannen en initiatieven.

De derde en laatste keer was na de machtsovername van Hamas, terwijl de blokkade van Gaza het gebied afsloot van de rest van de wereld. Het vliegveld was in puin geschoten, de door Nederland gefinancierde haven lag in brokstukken in het water. Met verbetenheid reageerden de Gazanen op de blokkade: ze lieten zich niet klein krijgen en waren ongelooflijk inventief om een soort van normaal leven te organiseren.

Ik bezocht er de groep van Theatre Day Productions, een theatergroep die jongeren de kans wil geven om hun dagelijkse ervaringen van absurditeit om te zetten in creativiteit en niet in frustratie te blijven hangen.

Ik herinner me dat ik in januari 2009 bij de eerste Gaza oorlog naar Jeruzalem en Ramallah ging om ter plaatse met onze partnerorganisaties de gebeurtenissen te bespreken en te analyseren. Het is de enige keer geweest dat ik, na terugkomst tijdens een briefing aan de staf van Cordaid, in tranen ben uitgebarsten over zoveel zinloos leed en geweld.

Kilheid

Met dat alles kijk ik de afgelopen weken naar de nieuwe oorlog in Gaza. Ik word geraakt door het cynisme en de kilheid van de politiek van Israël en Hamas. Bijna 2000 doden omdat de Israëlische politiek zijn spierballen wil laten zien en omdat Hamas haar politieke doelen boven het leven van zijn burgers stelt. Deze derde Gaza oorlog zal een herhaling van zetten zijn en daarna kunnen we wachten op de volgende. Beide partijen weten dat en zetten desondanks door.

In die tien jaar heb ik de ontwikkelingen in het Israëlisch-Palestijns conflict van nabij gevolgd. Binnen en buiten Cordaid, in Nederland, in Jeruzalem en Rammalah heel veel gesprekken gevoerd over de mogelijkheid tot oplossing van het conflict. Ik herinner me een gesprek met de schrijver Amoz Os die het conflict beschreef als het conflict van twee partijen die allebei gelijk hebben en dat wederzijds gelijk moeten leren te accepteren. In die jaren ben ik steeds meer gaan zien dat alleen de internationale gemeenschap een oplossing kan afdwingen. De twee strijdende partijen zitten zo vast in hun conflict en hun diep ingegraven eigen gelijk, dat ze er samen allang niet meer uitkomen. Zoals in familievetes of vechtscheidingen waar de ruziënde partijen niet meer in staat zijn over hun eigen schaduw heen te kijken, zichzelf alleen als het grote slachtoffer zien en de andere alleen nog maar als het grote kwaad.

Internationale gemeenschap

Mijn boosheid over het cynisme van de politiek richt zich dan ook niet op de Israëlische en de Palestijnse politici. Mijn boosheid richt zich vooral op de internationale gemeenschap die al bijna vijftig jaar (sinds 1967) toekijkt zonder zijn verantwoordelijkheid te nemen. De laatste twee Gaza oorlogen (2008/2009 en 2012) zijn daarvoor exemplarisch: na het staakt het vuren, toen de strijdende partijen zich teruggetrokken hadden op hun eigen terrein, is er eigenlijk niets gebeurd. Daarmee draagt de internationale gemeenschap een grote verantwoordelijkheid voor het repeterende karakter van deze oorlogen. En altijd zijn er geopolitieke overwegingen of binnenlandse electorale overwegingen om niets te doen, om toe te blijven kijken en af te wachten wat er gebeurt. En we hebben de afgelopen vier weken gezien waar dat toe leidt.

Zo toont de politiek zich haar meest cynische gezicht, waarin mensen niet meer zijn dan pionnen in het hogere spel van de macht. Politiek is dan een ongelovige bezigheid. Christelijk geloven, met zijn geloof in de menselijke waardigheid en de mens als beeld van God, is ten principale kritisch op politiek die altijd bereid is mensen ondergeschikt te maken aan abstracte begrippen als macht of nationale eer.

Politieke moed

De Franse minister van Buitenlandse zaken sprak een dezer dagen van het “opleggen van een plan voor Gaza omdat de strijdende partijen er toch niet uitkomen”. Zal de internationale gemeenschap dan eindelijk haar rol verstaan? Zal ze de diepe onmacht tot vrede en verzoening van de beide partijen werkelijk begrijpen en zichzelf inzetten om een oplossing af te dwingen die ruimte (fysiek, psychologisch en politiek) maakt voor het gelijk van beide partijen. In de afgelopen tien jaar heb ik in verschillende toonbaarden de contouren van de oplossing gehoord. Voor iedereen staat daarbij vast er een Palestijnse Staat moet komen met de grenzen van 1948; dat terugkeer van alle vluchtelingen niet realistisch is, maar dat compensatie het minste is; dat Jeruzalem de hoofdstad van die Palestijnse staat moet worden met vrij toegang tot de heilige plaatsen van alle religies. Het gaat uiteindelijk niet om het bedenken van een oplossing. Het gaat om de politieke moed van alle partijen om die oplossing nu te realiseren. Het vergt een breuk met het politiek cynisme dat dit conflict kenmerkt. Het zou een doorbraak kunnen betekenen, al is het 1800 doden te laat.

Dit is de eerste column voor de Bezieling van René Grotenhuis. Zie hier zijn kort cv.

 >>Lees ook andere artikelen van René Grotenhuis