Steun ons

De doornenkroon van Corona: empathie én actie 

20 maart 2020
3 minuten

Soms lijkt het alsof religieuze tradities - van Oost en West - je proberen los te maken van wat er om je heen gebeurt, alsof alleen het innerlijk telt en niet 'de wereld'. Toch wijzen diezelfde tradities steeds ook op het belang van sociale rechtvaardigheid. Hoe verhouden die zich tot elkaar. Vincent Duindam stelt in deze 'coronatijd' Gandhi ten voorbeeld.   

Door Vincent Duindam

Op de middelbare school las ik ooit een boek van de schrijver Sybren Polet – nu vergeten geloof ik. In dat boek werd een rijke directeur ontvoerd en gedwongen een jaar lang het leven te leiden van een arme arbeider. Het beeld kwam de afgelopen week in me op, omdat nu ook ‘het rijke westen’ getroffen wordt door een lastig te bestrijden virus. Er vallen veel slachtoffers, mensen kunnen elkaar niet altijd meer  zien, er heerst angst. En dat is dan tot dusver misschien nog een light-versie van wat we op allerlei plekken in de wereld zien.

Ondanks dat alles zouden we deze situatie als een ‘leermoment’ kunnen beschouwen. In elk geval worden we, nu ons deze corona doornenkroon wordt opgezet, uitgenodigd tot empathie met mensen in benarde omstandigheden. Hier en elders.

En dat zijn er veel. Als we denken dat wij nu een ramp meemaken, realiseer je dan dit: per dag sterven er 8000 kinderen aan honger. Daar is ‘een medicijn’ voor: voedsel. En dat terwijl hier deegwaren, bruine bonen, etc. gehamsterd worden.

Hoe moet je je verhouden tot ellende die in de verte langskomt en die je misschien op afstand wilt houden? En tot de moeilijkheden die nu ook onze straten en huiskamers bereiken.

Tranendal

Binnen het christendom is er een benadering (geweest) die ons voorhield dat het leven op aarde een ‘tranendal’ is, sowieso van korte duur en eigenlijk alleen maar een opstapje naar het hiernamaals. Feitelijk maak je je op deze manier emotioneel los van wat er om je heen gebeurt en richt je je op het ‘het hogere’.

Ook in het hindoeïsme en boeddhisme kun je deze gedachte aantreffen. Toen men indertijd aan Nisargadatta Maharaj vroeg wat hij vond van de verschrikkelijke oorlog tussen India en Pakistan, zei hij: “De wereld staat altijd in brand”. De wereld is eigenlijk een droom, een fantasie  ten diepste niet echt, meende de Maharaj. Dus ook hij vond dat het om het ‘innerlijk’ ging, dat je je moest ‘onthechten’, losmaken.

Sociale rechtvaardigheid

Tegelijkertijd kun je op grond van de Bijbel, de Bhagavad Gītā of de Dhammapada ook juist sociale rechtvaardigheid, vrede, het behoud van de schepping nastreven. Aan ons is de zorg voor de schepping toevertrouwd, er wordt gevraagd om gerechtigheid, vergeving, compassie. En in de Bijbel wordt in het bijzonder veel kritiek geleverd op mensen die anderen uitbuiten. Je kunt al deze geschriften dus ook politiek lezen: als een oproep tot handelen.

Maar hoe doe je dat dan? En vooral hoe verhouden zich de verinnerlijking en onthechting tot de politieke agenda: vrede, een gelijke(re) verdeling van bezit, schoon milieu, duurzaamheid, etc. Iemand die met zijn eigen leven liet zien hoe je hiertussen een optimale verhouding kunt vinden, was naar mijn idee Gandhi (1869 – 1948). Hij is bekend geworden doordat hij India op een geweldloze wijze bevrijdde van de Engelse overheersing. Voor Gandhi was de Bhagavad Gītā zijn eerste inspiratiebron. Door deze tekst is hij zelf veranderd en daardoor kon hij ook zijn politieke daden stellen. 'Ahimsa' of geweldloosheid was voor Gandhi een centraal principe.

Maar wat niet iedereen weet: Gandhi meende dat Ahimsa alleen zin heeft als je het op al je levensgebieden toepast: dus in de politiek, maar ook in je liefdesrelatie, in de opvoeding van je kinderen, wat je koopt en zelfs wat je eet. Alleen dan leid je een spiritueel leven. Niet alleen naar de kerk gaan en iets op de collecteschaal leggen. Of: niet alleen op je meditatiekussentje zitten of  je sacred dansje doen. Het gaat erom een levensproject te maken van Ahimsa dat jou volkomen doordringt en dat betrekking heeft op alle aspecten van je bestaan.

Gandhi publiceerde dan ook (vegetarische) recepten tussen zijn politieke teksten. Dat vind ik zeer inspirerend. En actueler dan ooit. Zeker als je bedenkt dat ook deze coronacrisis weer  met dierenmarkten te maken heeft.

Losmaken

In Nederland hebben we Henri Nouwen (1932 – 1996), theoloog/mysticus en psycholoog. Ook hij heeft zich uitgesproken over de verhouding politiek – spiritualiteit. Volgens hem kon je alleen op een goede manier politiek bedrijven als je innerlijk ook in contact blijft “met de plek waar God in je woont”. Voor Nouwen betekent dit je niet laten meeslepen door vastgeroeste ideeën, voordelen, conditioneringen, oude pijn, automatische reacties, etc.

Eigenlijk sluit dit perfect aan bij Gandhi: je moet je losmaken van je beperkende gewoontes en ideeën om de ander echt te kunnen zien. En dan kun je ook effectief handelen.

Je kunt pas echt blussen, als je kunt onthechten.

Vincent Duindam

Lees meer

Vincent Duindam (1958) studeerde psychologie aan de Universiteit Utrecht en geeft sinds 1982 les aan deze universiteit. Daarnaast is hij als freelance docent verbonden aan de H.U., www.spso.nl en de Vrije Hogeschool. Hij doet onderzoek naar ouderschap, zorgende vaders, taakverdeling, relaties, mannelijkheid/vrouwelijkheid, en (echt)scheiding. Hij publiceerde elf boeken waaronder een proefschrift over ouderschap, een haikubundel over zijn dochters en boeken over relaties, ouderschap, opvoeding, onderwijs en spiritualiteit. Over deze onderwerpen verzorgt hij ook regelmatig lezingen en workshops en schrijft hij artikelen voor diverse media. Zijn meest recente boek is het “Spiritueel Zakboekje voor Professionals”.

Reacties

  1. Mooi en wijs artikel van Vincent. Zowel bij Gandi als bij Nouwen als bij alle spirituele zoekers is het in alles verankerd willen zijn geen statische mening maar een continue gevecht in ieder moment, ontmoeting en handelen het Goede , de barmartigheid, vanuit eigen bezieling te verwerkelijken. Hoe beweeg ik van paranoia naar metanoia, hoe open ik mijn gebalde vuisten naar open handen. Wek aan mijn winkel.

  2. Heel interessant! Veel gelijkenissen tussen de Westerse en Oosterse manier van denken. Alsof we allemaal mensen zijn... 😉

  3. | Binnen het christendom is er een benadering (geweest) die ons voorhield dat het leven op aarde een ‘tranendal’ is, sowieso van korte duur en eigenlijk alleen maar een opstapje naar het hiernamaals. Feitelijk maak je je op deze manier emotioneel los van wat er om je heen gebeurt en richt je je op het ‘het hogere’.

    Ook in het hindoeïsme en boeddhisme kun je deze gedachte aantreffen. |

    Wat boeddhisme betreft is dit echt wel een misvatting. Het lijden waar Boeddha op doelt is dat lijden dat wij zelf veroorzaken. Lijden aan het lijden. Meestal veroorzaakt door vast te houden aan meningen en gedrag waarmee we onszelf beschermen en daardoor tegelijkertijd afschermen. De illusie is dit afschermen. En het is absoluut niet de bedoeling dat je jezelf emotioneel losmaakt. Dan zou je geen mededogen voelen ook, een van de kernbeoefeningen in het mahayana boeddhisme.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Verder lezen

Meer van 

Over de Bezieling

De Bezieling is een gratis online kwaliteitsmagazine voor mensen die op zoek zijn naar inspiratie, bemoediging en ankerpunten in het leven en daarbij nieuwsgierig zijn naar wat de christelijke traditie te bieden heeft.

Vrienden van de bezieling

De vriendenkring is in het leven geroepen om de basis van de Bezieling te verstevigen. De vrienden dragen in belangrijke mate bij aan de ontwikkeling en financiële stabiliteit van het platform.

Het lidmaatschap bedraagt 60 euro per jaar (méér mag) en kan op ieder moment ingaan. Als Vriend maak je de Bezieling mee mogelijk en daarmee de ontmoeting van hedendaags leven en christelijke spiritualiteit.

Aanmelding nieuwsbrief

Ja, ik wil op de hoogte blijven van nieuwe artikelen op de Bezieling!

Boekenladder

Elisabeth Bax Domon, 248 blz., € 24,90
Pete Greig KokBoekencentrum, 284 blz., € 19.99.
Herman De Dijn Halewijn, 248 blz., € 22,50.
Tomáš Halík, KokBoekencentrum, 320 blz., € 27,99.
cross