Het wordt gepresenteerd als een baanbrekende innovatie: het gebruik van een algoritme bij de plaatsing van vluchtelingen. Oude wijn in nieuwe zaken, zegt René Grotenhuis. Het ene ondoorzichtige top-down instrument wordt vervangen door het andere. Wanneer beginnen we eens echt te luisteren naar wat vluchtelingen zelf willen?
Door René Grotenhuis
Deze week kondigde het Centraal orgaan Opvang Asielzoekers (COA) aan dat ze de plaatsing van statushouders in de toekomst via een algoritme gaat doen. De woordvoerder die ik op de radio erover hoorde was trost op deze innovatie. Tot nu toe werden statushouders geplaatst in gemeenten op basis van het aantal beschikbare woningen en door te kijken of elke gemeente een redelijk aandeel nam in de verantwoordelijkheid voor het opnemen van vluchtelingen. Van nu af aan gaat dat via een algoritme: gegevens over de vluchteling, zijn opleiding en eventuele opleidingswensen, zijn beroepsmogelijkheden zouden nu gematched worden met gegevens over werkgelegenheid en ontplooiingskansen.
Hij deed alsof nu, dankzij de technologie, geheel nieuwe en tot dan toe ongedachte mogelijkheden zich openden.
Luisteren
Maar wat als we al jaren geleden begonnen waren naar vluchtelingen zelf te luisteren, naar hun wensen en ambities, de mogelijkheden die ze voor zichzelf zien, de ontplooiing die ze zochten? Al jarenlang wordt er door vluchtelingen en hun begeleiders geklaagd dat ze geplaatst worden in gemeenten waar ze geen kansen zien, waar ze geen netwerken hebben of waar de opleidingsmogelijkheden voor henzelf of hun kinderen beperkt zijn. Daar hebben en hadden we geen algoritmes voor nodig, alleen een luisterend oor en de bereidheid het verhaal van de vluchteling werkelijk serieus te nemen.
Ik weet niet of vluchtelingen de data die in het algoritme worden gebruikt, kunnen inzien en kunnen controleren, ik vermoed van niet. Zo wordt het ene ondoorzichtige top-down instrument vervangen door het andere. Opnieuw wordt er niet geluisterd naar het verhaal van mensen. Vluchtelingen zijn niet langer een verhaal maar een verzameling data, waar wij uit destilleren wat goed is en maatschappelijk wenselijk. Wat als baanbrekende innovatie wordt voorgesteld is in feite niet veel meer dan oude wijn in nieuwe zakken.
Verhaal
Edward Schillebeeckx schreef jaren geleden het boek ‘Mensen als verhaal van God’: in de christelijke traditie zijn mensen een verhaal, een uniek en heilig verhaal. We zijn geen set van gestandaardiseerde data, waarbij we van tevoren hebben bepaald wat belangrijk is en de moeite waarde te noteren (en de rest telt niet). God laat zich ook niet kennen in data die we kunnen combineren en deduceren, maar laat zich alleen kennen in verhalen, waarin Hij aan het licht kan komen.
De rijkdom van verhalen, van de context die daarin tot uitdrukking komt en van de relaties die daarin beschreven wordt, is zoveel groter dan wat we met combineren en deduceren kunnen doen. Algoritmes en big data dienen vooral om een gereduceerde en beheersbare werkelijkheid te produceren. Vluchtelingen zijn volgens mij meer gediend met luisteren naar hun verhalen en verlangens dan met dit type technologische innovatie.
"It's the Economy, stupid!" Hebben wij uit kunnen kiezen waar ons wiegje stond? Hebben wij kunnen uitmaken welke (altijd in begaafdheid en mogelijkheden beperkte, en niet menigmaal verknipte) ouders en leraren ons zouden opvoeden en vormen? Wat voor offers heeft de gemiddelde autochtoon hier gebracht? Waarom moeten migranten dan in de watten worden gelegd? Wie daar toch aan begint én ermee doorgaat, heeft er wellicht persoonlijk belang bij (status, macht, inkomen), maar schaadt op termijn elke bestaande cultuur en gemeenschap/samenleving hier en elders door de tegenstellingen - wellicht ongewild maar wél feitelijk - onder druk te zetten en dus aan te scherpen door de wortels ervan moedwillig door te snijden. Het versplinterde politieke landschap in ons land en de overige Westerse wereld is er het gevolg van, al het triomfalisme onder de "elites" dezer dagen rond ede herdenking van D-day 06 juni 1944 ten spijt; de massa's hebben er gevoelsmatig en materieel weinig of géén deel aan! Dat wreekt zich; zie de gele hesjes-beweging, de opkomst van populisme, nationalisme, racisme, antisemitisme en de hang naar macho leiders.
Tot mijn spijt zie ik slechts het illusoire, van elke psych. en materiële werkelijkheid losgezongen utopisme, het "maakbaarheidsdenken" en de daaraan ten grondslag liggende IK- of EGO-cultuur van de elitaire auteur als oorzaak van bovenstaand artikel. Met Christus en zijn Blijde Boodschap heeft het niets te maken. Laat hem liever zijn ogen openen en ophouden steeds maar voor de troepen uit te willen lopen als moderne rattenvanger van .. God zit niet in van wensdenken vergeven verhalen van gelukzoekers (bomen groeien nergens op aard tot in de hemel!), maar in de liefde van en voor Christus, en dan met een zachtmoedig en nederig hart dagelijks je kruis opnemen. Gastvrijheid gaat slechts zover de economische en psychologische draagkracht van een groep reikt. Maak als theoloog medemensen eerst maar eens rijp voor de Geest van Christus, want dat was en is uw echte roeping. Toon daarna aan dat in-transparant gebruik van big data makkelijk tot misbruik door manipulatie van onwetenden leidt, en dus met argwaan tegemoet dient te worden getreden. De democratie moeten we niet uit handen geven aan wiskunde en of niet-aanspreekbare software ontwikkelaars. Pas daarna kunnen ze misschien echt delen, wereldwijd, want daarvoor is massale onthechting aan het materiële nodig dat geen mens van nature in zijn/haar rugzak heeft!