Tegen de eenzaamheid: verbinding aangaan, maar óók verdragen

Het is ‘Week tegen de eenzaamheid' (tot 4 oktober). Eenzaamheid is een wijdverbreid fenomeen. De vraag ‘hoe lossen we het op?’ ligt voor de hand. Maar niet alles in het leven is direct oplosbaar. Soms moeten we de dingen een tijdlang verdragen, zegt psychologe Aukelien van Abbema. Natuurlijk, problemen moet je ook aanpakken, maar het leven is nu eenmaal een golfbeweging van eb en vloed. “Verdragen schept ruimte voor jezelf en voor anderen.”

Door Aukelien van Abbema

De ziekte van onze tijd, zo lijkt het wel. Eenzaamheid is ‘hot’. Het is een thema, het heeft de aandacht. Maar het schrikt ook af. Het is moeilijk, groot, zwaar. Het voelt zwart, somber, beklemmend. Eenzaamheid is voor oude mensen die iedereen om zich heen verloren hebben. Niet voor ons, dertigers, mensen die vol in het leven staan. En toch zijn het juist de dertigers die ik vaak spreek. In mijn praktijk, in mijn privéleven. En juist zij hebben verhalen van eenzaamheid. De eenzaamheid van het werkeloos thuis zitten, de eenzaamheid van een relatie die niet goed loopt, de eenzaamheid van het ontbreken van een relatie. Juist die verhalen zijn om me heen, in me.

Verlangen naar verbondenheid

Eenzaamheid is de afwezigheid van een gevoel van nauwe verbondenheid, van intimiteit met een ander levend wezen die belangrijk voor je is. Dat is de definitie die ik in mijn boek Eenzaamheid hanteer. Het geeft een verlangen weer, een gezond verlangen naar verbondenheid. "Verlangen is gezond, goed, en mooi. Het verwijst naar iets wat mogelijk is, iets wat kan. Iets waar je hart naar uitgaat" (Eenzaamheid, p. 17). Of, zoals C.S. Lewis zegt in zijn boek Onversneden Christendom: "Als ik in mijzelf verlangens ontdek die door niets in deze wereld bevredigd kunnen worden, dan is de enige logische verklaring dat ik gemaakt ben voor een andere, betere wereld."

Ons verlangen naar verbondenheid is in essentie een goed en mooi verlangen. Het is het verlangen dat ons drijft in onze zoektocht naar vriendschappen, relaties en het krijgen van kinderen. Het is het verlangen dat ons over de drempelvrees van bindingsangst heen helpt, richting de ander. Het is uiteindelijk ook het verlangen waardoor we op zoek gaan naar meer, naar geest, naar God. Waardoor we ook die verbinding aangaan.

Ons diepste verlangen verwijst dus vaak naar iets goeds. Maar het kent ook een donkere kant. "Eenzaamheid wordt gauw lelijk, donker, somber. Het gaat over iets dat je liever wilt vermijden. Daarom zeggen mensen vaak niet dat ze zich eenzaam voelen terwijl ze het wel zijn" (Eenzaamheid, p. 17). Als die verbinding om wat voor reden dan ook niet tot stand komt of verbroken word, dan is daar de eenzaamheid. En om die te ontvluchten zijn we geneigd te ontkennen dat we die voelen. We zoeken ons heil in afleiding, in vermaak, in oppervlakkig gezelschap. De single vult zijn of haar agenda met eetafspraken, feestjes en vergaderingen. Het ongelukkig getrouwde stel vult hun leven met kinderen, vakanties met vrienden, weekends met familie. Maar afleiding is geen vervulling. Afleiding helpt uiteindelijk niet.

Verdragen

Hoe lossen we eenzaamheid op? Dat is de vraag die interviewers mij vaak stellen. Wat doen we er aan? In onze maatschappij hebben we graag een oplossing voor van alles en nog wat. We leven toch in een maakbare wereld? Als je baan je niet bevalt zoek je een andere, als je huis niet bevalt verbouw je het en als je relatie je niet bevalt lever je je partner in voor een betere. Alles moet mooier, groter, beter. Alsof dat kan.

Gelukkig heeft de economische crisis ons de laatste jaren weer enige realiteitszin bijgebracht. Je huis kan niet altijd beter, en soms moet je met je partner in één huis blijven wonen omdat je geen geld hebt om te scheiden en kom je er achter dat je na een paar jaar elkaar weer gevonden hebt. De grootste huwelijksproblemen gaan over. Uit onderzoek blijkt dat mensen die vijf jaar na een grote huwelijkscrisis nog samen zijn weer gelukkig met hun huwelijk zijn over het algemeen.

Het sleutelwoord hier is niet ‘oplossen’. Het is ‘verdragen’. Verdraag de slechte tijden, en er komen betere. Niet omdat je dat verdient hebt, maar omdat het leven in golfbewegingen gaat. Na eb komt vloed. Na regen komt zonneschijn. Als je het geduld hebt er op te wachten. Niet dat je niets moet doen aan een huwelijkscrisis of een probleem op je werk, maar het leren verdragen van rotdagen, van een rothumeur en van verkeerd begrepen worden, helpt uiteindelijk. Het vergroot je incasseringsvermogen, het helpt je vergevingsgezind te zijn, opnieuw te beginnen, je eigen ego opzij te zetten. Het leven draait niet om mijn geluk, ik heb geen recht op voorspoed. Ik ben niet het centrum van het universum. Verdragen laat je karakter groeien. Verdragen schept ruimte, voor jezelf en voor de ander.

Echte verbinding aangaan

Waar 'verdragen' je karakter laat groeien, is echte verbinding aangaan uiteindelijk de remedie tegen eenzaamheid. Wat moet je doen als iemand in je buurt eenzaam is? Niet zoveel. Ernaast gaan zitten. Luisteren. Proberen te begrijpen wat die ander voelt, zonder het weg te poetsen. Gevoel dat je kan delen is lichter te dragen. En dat is tegelijk heel veel! Dat vraagt namelijk wat van jezelf. Op je handen gaan zitten, niet het probleem op willen lossen, maar het verdragen door het aan te horen.

Dat schept echte verbinding, en maakt een wezenlijk verschil voor je eenzame medemens. Niet geklaag aanhoren, maar het onderliggende gevoel, de gekwetstheid, het verdriet, de pijn. Niet wat iemand denkt over de wereld en wat die anderen allemaal verkeerd hebben gedaan, maar het verhaal dat er onder zit, het verhaal over hoe verdrietig het is alleen te gaan slapen met het gevoel dat je iets mist, dat het ergens verkeerd is gegaan. En dat je dan met datzelfde gevoel ’s ochtends weer wakker wordt. Dat het pijn doet, dat je er niet door kunt ademhalen, dat je je op afstand voelt staan van de wereld en de mensen die je zo graag zou liefhebben. Dat is het echte verhaal van eenzaamheid. En als we dat meer aan elkaar kunnen vertellen komt er licht, en lucht en leven.

ZIEKENBEZOEK

Mijn vader had een lang uur zitten zwijgen bij mijn bed.

Toen hij zijn hoed had opgezet

zei ik, nou, dit gesprek

is makkelijk te resumeren.

Nee, zei hij, nee toch niet,

je moet het maar eens proberen.

Uit: Beemdgras (1968) van Judith Herzberg (1934)

[box type="shadow"]Aukelien van Abbema is gezondheidszorgpsycholoog. Naast haar werk als algemeen psychotherapeut geeft ze therapie aan echtparen en aan singles die graag een relatie willen. Aukelien is o.a. werkzaam voor Eliagg (Evangelisch Landelijk Initiatief voor Ambulante Geestelijke Gezondheid).  Verder houdt ze zich bezig met het geven van een datingcursus in diverse kerken, waaronder haar eigen kerk Crossroads Amsterdam. Zij schreef de boeken Single in de kerk (Ark Media, 128 blz., € 13, 95), Zinvol daten (Ark Media, 160 blz., € 15,95), en Eenzaamheid (Boekencentrum, 96 blz., € 9,90).

Meer info: www.dezinenonzinvandaten.nl. Over Aukelien van Abbema, zie op de site van Eliagg.

Voor 'Week tegen de eenzaamheid', zie: www.samentegeneenzaamheid.nl en www.eenzaam.nl

Luistertip: radio-interview met dichteres Lieke Marsman over eenzaamheid.

Verwant onderwerp: interview met eenzaamheidsdeskundige Jeannette Rijks: “Eenzaamheid aanpakken begint bij jezelf”

[/box]
[box type="shadow"]

Week tegen de eenzaamheid

Wat de zon is voor planten, is aandacht voor mensen, zei emeritus hoogleraar Ivan Wolffers in de ‘Nationale Eenzaamheid Lezing’ bij aanvang van de ‘Week tegen de eenzaamheid’ (25 september t/m 4 oktober). De week is onderdeel van de bewustwordingscampagne ‘Coalitie Erbij’, een campagne die het hele jaar door loopt op initiatief van organisaties in de zorg- en welzijnssector. De organisaties willen zo een vuist maken tegen eenzaamheid in ons land. Ze willen kennis en kunde rond het onderwerp verbreden en delen; het thema uit de taboesfeer halen en bespreekbaar en bekend maken.

Veel over eenzaamheid is te vinden op de website www.eenzaam.nl. Daar lees je over de verschillende vormen van eenzaamheid en sociale isolatie en wat je er tegen kunt doen. Deze website is zowel bedoeld voor mensen die zich eenzaam voelen, als voor professionele hulpverleners en vrijwilligers. Tevens biedt deze site praktische tips en een overzichtelijk hulpaanbod via organisaties, zoals een workshop voor jongeren.

Tijdens de Week tegen de eenzaamheid vinden door het hele land activiteiten plaats. Ze staan in het teken van het ontmoeten van anderen. Een speciale activiteit is de Langste Eettafel van Nederland. Zie ook de agenda op de website van de ‘week’: www.samentegeneenzaamheid.nl

[/box]