Gaat het over individuele mannen die niet deugen? Of zit er meer achter de #MeToo-affaires. Het laatste is het geval, meent René Grotenhuis. Net als bij de misbruikschandalen in de rk kerk gaat het ook nu vaak om systeemfouten, die als zodanig bevraagd, benoemd en bestreden dienen te worden.
Door René Grotenhuis
De #MeToo beweging heeft een stroom van schokkende verhalen en ervaringen teweeg gebracht. Vooral verhalen over mensen met macht in de filmwereld, de media en de politiek. Het zijn verhalen van geweld, intimidatie en chantage. Het gaat meestal over mannen, slechts een enkele keer over vrouwen: Harvey Weinstein de filmproducent met wie het begon, castingdirecteur Job Gosschalk in Nederland, politici in Zweden en in het Europees Parlement.
Gaat het over slechte mannen die de grenzen van vrouwen en mannen niet respecteerden? Individuen waarvan we aan de hand van deze gebeurtenissen kunnen vaststellen dat ze niet deugden. Waarna we ook opgelucht kunnen vaststellen dat dat voor ons niet geldt.
In het systeem
Toen tien jaar geleden de beerput werd opengetrokken van het seksueel misbruik in de kerk en in aan de kerk gelieerde instellingen (internaten, opvanginstellingen) ging de discussie ook over de vraag of hier sprake was van individuen die heel erg over de schreef waren gegaan of dat er sprake was een probleem dat dieper zat in het systeem van de kerk.
Mijn opvatting was en is dat het seksueel misbruik in de kerk te maken heeft met het systeem van de kerk. Met de wijze waarop jonge jongens van meet af aan ingelijfd werden in het systeem. Met de krampachtige manier waarop de kerk met seksualiteit omgaat. Met de machtspositie en het voetstuk waarop broeders en priesters en zusters stonden waardoor ze zich zoveel konden permitteren. Met de loyaliteit van bisschoppen ten aanzien van priesters waardoor hen de hand boven het hoofd werd gehouden en ze toch maar weer op een andere plek benoemd werden als ze in de fout waren gegaan. Seksueel misbruik in de kerk was niet alleen een persoonlijk falen en over de schreef gaan, het werd voor een deel ook verklaard door het systeem. Stap voor stap verandert er wel iets in de (selectie voor) opleiding, in de weigering van bisschoppen om nog langer de hand boven het hoofd van misbruikers te houden. Maar er is nog een lange weg te gaan in het kritisch onder ogen zien van de systemische oorzaken van het seksueel misbruik in de kerk.
Reiniging
In het debat over #MeToo valt me op hoe weinig er over het systeem wordt gesproken en geschreven. De analyse lijkt op te houden bij de vaststelling dat de daders persoonlijke schoften zijn die hun machtspositie misbruikt hebben. Ze worden met kracht uitgekotst uit hun kring als een vorm van reiniging zodat iedereen weer opgelucht kan ademhalen: het kwaad is uitgesneden.
Het is de vraag of we voor de toekomst genoeg doen door dat personaliseren. Als macht zo vanzelfsprekend is in onze cultuur, moeten we dan niet vrezen dat het een repeterend verhaal zal worden? Onze cultuur heeft veel waardering voor macht of het nu in de vorm van geld, positie, kennis is. Jezelf profileren en je positie versterken en verdedigen is breed geaccepteerd. In een individualistische samenleving en in een cultuur van concurrentie en het recht van de sterkste is het uiteindelijk van jezelf afhankelijk of je jezelf kunt handhaven en of je krijgt wat je hebben wilt. We leven in een tijd van nieuw sociaal darwinisme, waarin het gaat om de vraag wie overleeft in de ‘survival-of-the-fittest’-strijd die de samenleving vanzelfsprekend lijkt te vinden.
Sociologisch en psychologisch onderzoek laat zien dat macht corrumpeert en dat heel veel macht heel erg corrumpeert. Het is misschien al te optimistisch om te denken dat met #MeToo het probleem van seksueel machtsmisbruik verandert als we het systeem en de cultuur ongemoeid laten.
individualiseren en personaliseren
Ik zou willen dat marketeers een congres zouden organiseren over wat #MeToo betekent voor hun reclamecampagnes. Ik zou willen dat MBA-opleidingen zich zouden bezinnen op de cultuur van hun opleidingen in het licht van #MeToo. Ik zou willen dat wetenschappers zich bezinnen op het dominante sociaal darwinisme. Wie weet komt dat nog maar voorlopig zie ik vooral individualiseren en personaliseren. Ik weet niet of dat genoeg is.
»Lees ook andere artikelen van René Grotenhuis
Maak meer verhalen mogelijk met een donatie
