Vorige week stelden de Verenigde Naties de nieuwe werelddoelen tot 2030 voor duurzaamheid en armoedebestrijding vast. Niets mis mee, zegt René Grotenhuis, alleen: ze missen een focus. Precies daarop wijst paus Franciscus met zijn encycliek Laudato Si. Het fundamentele probleem van onze cultuur is een antropologische crisis: de mens heeft zichzelf te belangrijk gemaakt.
Door René Grotenhuis
Paus Franciscus heeft de afgelopen week het Amerikaanse congres toegesproken (als eerste paus in de geschiedenis) en vervolgens de Verenigde Naties (zoals al zijn voorgangers sinds het Tweede Vaticaans concilie). Hij herhaalde bij die gelegenheid de boodschap van zijn encyclieck Laudato Si: zorg voor onze kwetsbare planeet en zorg voor kwetsbare mensen zijn de twee belangrijkste opgaven die we in de wereld hebben.
De paus lijkt op zijn wenken bediend te worden. Direct na zijn toespraak vorige week vrijdag hebben de lidstaten van de Verenigde Naties de Sustainable Development Goals (SDG’s) omarmd als de wereldwijde agenda voor duurzame ontwikkeling en armoedebestrijding in de komende jaren (tot 2030). Deze SDG’s zijn de opvolgers van de VN-millenniumdoelen (2000- 2015). Je zou het kunnen lezen als een afdoend antwoord op de oproep van Laudato Si: we bannen armoede en honger definitef uit, we stoppen klimaatsverandering, we beschermen de biodiversiteit en de oceanen, we zorgen voor fatsoenlijk werk en geven iedereen de kans mee te doen.
Ik heb me het afgelopen jaar intensief met die SDG’s bezig gehouden en ik zou, afkomstig uit de ontwikkelingssector, blij moeten zijn met zo’n omvattende agenda. Als actief katholiek zou ik blij moeten zijn dat de oproep van Laudato Si zo overgenomen wordt.
Niet echt blij
Toch ben ik niet echt blij en opgetogen. De zeventien doelen van de nieuwe agenda voor de wereld zijn misschien wel te veel van het goede. Als alles belangrijk is, verliezen we een duidelijk kompas en focus om de meest urgente dingen aan te pakken. Als alle landen in de wereld, ook Nederland en de VS, onderdeel van de agenda zijn, dan is er een grote kans dat de mensen die echt aan de onderkant zitten (Afghanistan, Zuid-Sudan, Haïti) over het hoofd worden gezien. Als iedereen moet bijdragen om de rekening te betalen, is er een grote kans dat iedereen het grootste deel van de rekening naar anderen toe schuift. Conceptueel is er helemaal niets mis met deze SDG’s, maar de praktische vertaling zou wel eens kunnen eindigen in een moeras van onduidelijkheid over wie nu eigenlijk voor wat verantwoordelijk is. En dat temeer omdat we weten dat politici heel goed zijn in mooie en gloedvolle woorden, maar het nogal vaak laten afweten als het op daden aankomt.
Fundament
De SDG’s zijn wel een omvattende agenda van politieke opgaven, maar ze missen een fundament dat in de encycliek van de Paus wel aanwezig is. Laudato Si legt de vinger op het fundamentele probleem van onze cultuur als het spreekt over een antropologische crisis. Ik vertaal dat door te zeggen dat we onszelf veel te belangrijk hebben gemaakt. Voor ons moet alles wijken. Paus Franciscus ziet daarin het grote probleem van onze tijd. We zijn het gevoel voor de juiste plaats kwijt geraakt. De natuur moet wijken voor het materiële belang van ons mensen, de vluchtelingen uit Syrie en Eritrea moeten wijken voor het welvaartbelang van ons in Europa, de boeren In Colombia moeten aan de kant om plaats maken voor kolenmijnen om de productie gaande te houden en de ouderen in onze samenleving moeten het met minder zorg doen omdat we de welvaartsgroei in eigen land niet moeten belemmeren. Zo bouwen we in concentrische cirkels een wereld waarin we onszelf niet meer zien als deel van een groter geheel. Steeds weer realiseren we in de praktijk een wereldbeeld, waarin we onszelf zo belangrijk vinden dat medemens en natuur ervoor moet wijken. Ondanks alle mooie woorden.
Dat geldt niet alleen voor West-Europa en de VS. Ook In Brazilie, China, India, Kenya en de Filippijnen. Al deze landen zien zichzelf graag opgenomen in de globalisering van de wereldeconomie die gedomineerd wordt door zoveel mogelijk verdienen tegen zo laag mogelijke kosten. Ook in die landen laat de opkomende middenklasse en de machtige elite zich weinig gelegen liggen aan de zorg voor de armen in eigen land en de zorg voor het milieu.
Radicale globalisering
Laudato Si van Paus Franciscus zou je in deze week van de SDG’s kunnen zien als een pleidooi voor: we moeten onszelf zien als onlosmakelijk deel van en verbonden met de hele planeet en heel de mensengemeenschap. Alleen zo kunnen we de indringende vraagstukken van milieu en rechtvaardigheid serieus ter hand nemen. Helaas staat dat niet in een van die zeventien SDG’s. Ik vrees dat de leiders van het Amerikaans Congres en de leden van de VN ze ook niet snel even gaan toevoegen aan hun politieke agenda voor de komende jaren. En dus kunnen we Franciscus en zijn boodschap van Laudato Si voorlopig nog niet missen.
»Lees ook andere artikelen van René Grotenhuis
Maak meer verhalen mogelijk met een donatie
